2025-ci ildə ABŞ, Ermənistan və Azərbaycan arasında imzalanan tarixi sülh sazişi ilə Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi reallıq formalaşıb.

Musavat.com xəbər verir ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə əldə edilən razılaşma çərçivəsində Vaşinqton regionda strateji tranzit dəhlizini 100 illik müddətə idarə edəcək.

Sazişə əsasən, “Trump Route for International Peace and Prosperity” (TRIPP) adlandırılan yeni dəhliz Azərbaycanı Ermənistan ərazisindən keçməklə Naxçıvanla birləşdirəcək. Həm Bakı, həm də İrəvan tərəfi sülhə sadiq olduqlarını bildirərək ilin əvvəlində əldə edilmiş layihə üzrə razılığa gəliblər.

Sazişin imzalanması təkcə ABŞ diplomatiyasının uğuru deyil, həm də Moskva ilə Bakının münasibətlərinin pisləşməsinin nəticəsidir. Bu gərginlik 2024-cü ilin dekabrında Rusiya hava hücumundan müdafiə sistemlərinin Groznı yaxınlığında Azərbaycan Hava Yollarına məxsus sərnişin təyyarəsini vurması ilə başladı. Təyyarə Ukrayna dronları ilə səhv salınmış, 38 nəfər həyatını itirmişdi.

İyul ayında isə Yekaterinburqda polis əməliyyatı zamanı azərbaycanlı qardaşlar — Ziyəddin və Hüseyn Səfərov güllələnərək öldürüldü, bir neçə nəfər yaralandı. Bu hadisələrdən sonra Azərbaycan mediası, o cümlədən dövlət televiziyaları, açıq şəkildə Moskvanı tənqid etməyə başladı. Bakı ABŞ-dan təhlükəsizlik zəmanətləri almağa və hazırda qüvvədə olan silah embarqosunun ləğvinə çalışır.

Moskva tərəfi bu proseslərə sərt reaksiya verir. “RT” rəhbəri Marqarita Simonyan 2020-ci il Qarabağ müharibəsini xatırladaraq, Ermənistanın təhlükəsizliyinin yalnız Rusiya zəmanəti ilə təmin oluna biləcəyini iddia edib və Paşinyanı Trampa yaltaqlıqda ittiham edib. Pro-Kremlin teleaparıcı Vladimir Solovyov isə NATO bazalarının regionda yerləşdirilməsi halında Cənubi Qafqazda Ukraynaya bənzər “xüsusi hərbi əməliyyat” başlada biləcəklərini deyib.

Moskvanın cavab addımları sırasında Azərbaycandakı hökumətə təzyiq, diasporaya qarşı tədbirlər və Əliyev ailəsinə, eləcə də onlarla əlaqəli oliqarxlara məxsus Rusiyadakı əmlakların müsadirəsi variantları çəkilir.

2020-ci il müharibəsi zamanı Türkiyə yalnız dronlar, elektron müharibə vasitələri və kəşfiyyat dəstəyi ilə kifayətlənməyib, həm də Azərbaycan ordusundakı pro-Rusiya elementlərinin zərərsizləşdirilməsində rol oynayıb. Məsələn, o zamankı Baş Qərargah rəisi Nəcməddin Sadıkovun vəzifədən uzaqlaşdırılması və Rusiyaya göndərilməsi Ankara ilə koordinasiyalı şəkildə həyata keçirilib.

Ermənistan Rusiyadan qaz, taxıl və əmək miqrasiyası sahəsində ciddi şəkildə asılıdır. Təxminən 82 min erməni vətəndaşı Rusiyada işləyir, bu isə Rusiyanın xarici işçi qüvvəsinin 2,3 faizini təşkil edir. Həmçinin, Rusiyanın Gümrüdə hərbi bazası və sərhədçiləri qalmaqdadır. Lakin 2024-cü ilin fevralında Nikol Paşinyan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatındakı (KTMT) üzvlüyü dondurduğunu elan edərək Moskva ilə məsafəni artırdı.

Bəzi ekspertlər hesab edir ki, Ukraynadakı müharibə ilə məşğul olan Rusiya Ermənistanda “azlıq payı” səviyyəsində siyasi təsirini qorumağa çalışacaq. “Vedomosti”nin məlumatına görə, Kreml administrasiyasının yüksək vəzifəlisi Sergey Kiriyenko “Ermənistan dosyesi”nə kurator təyin olunub. Məqsəd, 2025-ci il prezident seçkilərində Paşinyanın qalib gəldiyi halda belə, Moskvanın təsir imkanlarını saxlamaqdır.

Rusiya rəsmən Ermənistan–Azərbaycan sülh sazişini alqışlasa da, “regiondankənar oyunçuların” iştirakının yeni parçalanmalar yaratmaması lazım olduğunu vurğulayıb. Kreml Qərbin Yaxın Şərqdəki sülh proseslərində “uğursuz təcrübəsinin” Cənubi Qafqazda təkrarlanmamasına ümid etdiyini bildirib.

Musavat.com