Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Əhaliyə “bu evləri almayın” çağırışı
Əmlak üzrə mütəxəssis deyir ki, bu evlərin qiyməti real dəyərindən də aşağıdır, çünki...
Kreditlə satılan həyət evləri hər birimizin qarşısına tez-tez çıxır, lakin bu evləri alanlar heç də razı qalmırlar və bu barədə tez-tez şikayətlərin şahidi oluruq. “Makler evləri” kimi tanınan bu evlər çox vaxt ucuz başa gəlməsi üçün aşağı keyfiyyətlə tikilir ki, bu da sonradan bir sıra problemlərə səbəb olur.
Əmlak ekspertlərinin sözlərinə görə, hər kəs ev almamışdan öncə həm mülk məsələləri, həm də tikinti məsələləri üzrə mütəxəssislərlə məsləhətləşməlidir. Bəzi hallarda fərdi şəkildə inşa olunaraq kreditlə satılan evlərin bir çoxu tikinti normalarına uyğun gəlmir və o evləri alan vətəndaşlar sonradan peşman olurlar. Çünki bir çox hallarda nəmişlik olur, tikinti üçün ərazi düzgün seçilmir. Bu halda da təbii ki, vətəndaşlar çoxlu maliyyə itkisi ilə üzləşirlər. Bu daşınmaz əmlaklar ucuz olsa da, nəzərə almırlar ki, o evləri əksər hallarda söküb yenidən əsaslı təmir etməli olurlar və bu da çoxlu xərcə başa gəlir.
O da deyilir ki, “makler evləri” kimi tanınan bu tikililəri 35 min manatdan başlayan qiymətlərlə şəhərin müxtəlif istiqamətlərində görmək olar. Hətta bir çoxlarının da sənədlə bağlı problemləri olur. Evlərin bir çoxları kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda tikilir və təyinatı dəyişdirilmədən vətəndaşa da kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahəsi satılır. Yəni vətəndaşlara fərdi yaşayış evi deyil, onun yerləşdiyi kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahəsi satılır. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahələrinin qiyməti isə fərdi ev tikmək üçün torpaq sahəsindən qat-qat aşağı qiymətə olur.
Elnur Fərzəliyev
Daşınmaz əmlak məsələləri üzrə mütəxəssis Elnur Fərzəliyev “Yeni Müsavat”a açıqlamasında Bakıətrafı və Abşeron ərazilərində ucuz qiymətə satışa çıxarılan fərdi yaşayış evləri ilə bağlı bir sıra mühüm məqamlara diqqət çəkib.
Onun sözlərinə görə, bu tip evlərin qiyməti çox vaxt həmin ərazidəki torpaq sahəsinin dəyəri və tikinti xərclərinin ümumi məbləğindən daha aşağı olur. “Bu evlər əsasən sənədsiz və digər təyinatlı torpaqlarda inşa olunub. Torpağın ucuz olması alıcını cəlb edir və ev sahibləri adətən daha geniş sahələr əldə edirlər. Nəticədə torpaq onlara nisbətən aşağı maya dəyərinə başa gəlir. Eyni zamanda tikinti materiallarının topdan alınması da xərcin azalmasına səbəb olur”, - deyə ekspert qeyd edir.
Elnur Fərzəliyev bildirir ki, belə əmlaklara maraq göstərən şəxslər mütləq mütəxəssis rəyinə əsaslanmalı, evin tikinti keyfiyyəti və texniki vəziyyəti yoxlanmalıdır. Çünki bir çox Bakıətrafı ərazilər əvvəllər bataqlıq və gölməçələrdən ibarət olub. Sonradan bu ərazilər torpaqla doldurularaq üzərində yaşayış evləri tikilib. “Bu cür hallarda torpağın çökməsi evlərdə çatların yaranmasına və ciddi konstruktiv problemlərə səbəb ola bilər”, - deyə o əlavə edir.
Ekspertin sözlərinə görə, bu risklərə görə vətəndaşlar əmlak alarkən onun hüquqi statusuna da xüsusi diqqət yetirməlidir: “Əmlakın çıxarışının olması mütləqdir. Əgər çıxarış yoxdursa, həmin evin rəsmi qeydiyyatı və sonradan sənədləşdirilməsi əksər hallarda mümkün olmur. Təəssüf ki, bəzi hallarda alıcılara "torpağın çıxarışı var" deyə təqdimatlar edilir, lakin sözügedən torpaqların təyinatı yaşayış üçün deyil, kənd təsərrüfatı və ya digər məqsədlər üçün nəzərdə tutulur”.
Fərzəliyev izah edir ki, qanunvericiliyə əsasən, fərdi yaşayış evlərinə çıxarışın verilməsi üçün torpağın təyinatı ilə tikilinin funksional təyinatı üst-üstə düşməlidir. Əks halda, bu, hüquqi ziddiyyət yaradır və çıxarış almaq qeyri-mümkün olur.
“Nəticə etibarilə, vətəndaşlar bu cür əmlaklara maraq göstərərkən, sadəcə, ucuz qiymətə aldanmamalı, mütləq mütəxəssislərin rəyini almalı və evin sənədlərini ciddi şəkildə yoxlamalıdırlar”, - deyə Elnur Fərzəliyev xəbərdarlıq edir.
Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsinə əsasən, ölkədəki torpaq sahələri məqsədli təyinat üzrə bölünür. Əgər torpaq kənd təsərrüfatı təyinatlıdırsa, onun üzərində ev və ya başqa obyekt tikmək qadağandır. Təyinat yalnız Nazirlər Kabinetinin razılığı və yerli icra hakimiyyətinin təqdimatı ilə dəyişdirilə bilər. Yəni vətəndaşa bu cür torpaq sahəsi satılarsa, o orada heç bir qanuni tikinti apara bilməz. Satıcı isə “ev satıram” deyə, əslində hüquqi baxımdan yalnız torpaq sahəsi satır.
Tikinti ilə bağlı qaydaları müəyyən edən Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsi açıq şəkildə bildirir ki, fərdi yaşayış evi tikmək üçün əvvəlcədən icazə alınmalı, sonra isə tikili istismara qəbul edilməlidir. Əgər bu prosedur həyata keçirilməyibsə, belə tikili qanunsuz hesab olunur və dövlət qeydiyyatına alınmır. Yəni vətəndaş rəsmi sənəd (kupça) ala bilmir, evi nə satmaq, nə də girov qoymaq mümkün olur.
Qanunvericiliyə görə, daşınmaz əmlak üzərində mülkiyyət hüququ yalnız Əmlakın Dövlət Reyestrində qeydiyyata alındıqdan sonra tanınır. Sənədi olmayan evlər üçün bu proses mümkün deyil. Bəzi hallarda maklerlər, sadəcə, torpaq müqaviləsi, etibarnamə və ya qəbz əsasında satış aparır - bu isə vətəndaşı hüquqi baxımdan son dərəcə zəif duruma salır. O, nə satıcını məhkəməyə verə, nə də əmlakı müdafiə edə bilir.
Afaq MİRAYİQ,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
22 Iyul 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ