Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Məhkəmə hökm verdi, Tramp administrasiyası 1 dəqiqə sonra şikayət etdi
ABŞ federal məhkəməsi prezident Donald Trampın tarif siyasətini bloklayıb. Qərar Tramp administrasiyasının iqtisadi siyasətinin əsas komponentinə böyük zərbədir. Beynəlxalq Ticarət Məhkəməsi qərara alıb ki, Ağ Evin tətbiq etdiyi fövqəladə vəziyyət qanunu prezidentə demək olar ki, hər hansı bir ölkəyə tariflər tətbiq etmək üçün birtərəfli səlahiyyət vermir. Manhettendə yerləşən məhkəmə qərara aldı ki, ABŞ Konstitusiyası Konqresə digər ölkələrlə ticarəti tənzimləmək üçün müstəsna səlahiyyət verir. Konqresin bu müstəsna səlahiyyəti, məhkəmənin fikrincə, prezidentin iqtisadiyyatı qorumaq səlahiyyəti ilə əvəz edilə bilməzdi.
Qərarın verilməsindən bir neçə dəqiqə sonra Tramp administrasiyası apellyasiya şikayəti verib.
Birinci halda, tərəfsiz Liberty Ədalət Mərkəzi Trump-ın tariflərindən təsirlənən ölkələrdən mal idxal edən bir neçə kiçik biznes adından məhkəməyə müraciət etdi.
İkinci halda, ABŞ dövlət hökumətlərinin koalisiyası da idxal qaydalarına etiraz etdi.
Bu iki hadisə, Trampın 2 aprel 2025-ci ildə müxtəlif ölkələrə qarşı bir sıra tariflər elan etdiyi gün “Azadlıq Günü” üçün ilk böyük hüquqi problemləri təmsil edir.
Üç hakimdən ibarət panel qərar verdi ki, Trampın siyasətini əsas götürdüyü 1977-ci il Beynəlxalq İqtisadi Güclər Aktı (EEPA) ona kütləvi idxal vergiləri tətbiq etmək səlahiyyəti vermir.
Məhkəmə həmçinin Tramp administrasiyasının Çin, Meksika və Kanadaya tətbiq etdiyi bir sıra ayrı-ayrı vergiləri də bloklayıb. Məlum olduğu kimi, Tramp administrasiyası bu siyasətin ABŞ-a narkotik və qeyri-qanuni mühacir axınına cavab olaraq həyata keçirildiyini bildirib. Bununla belə, məhkəmədən avtomobillər, polad və alüminium kimi bəzi mallara tətbiq edilən tariflərə münasibət bildirmək istənilməyib. Ağ Ev bu qərarı tənqid edib. Bununla belə, dərc olunan vaxt Trampdan dərhal şərh gəlməmişdi. Ağ Evin mətbuat katibinin müavini Kuş Desai açıqlamasında "[ictimaiyyət tərəfindən] seçilməyən hakimlərin milli fövqəladə vəziyyətin necə idarə olunmasına qərar vermək səlahiyyəti yoxdur" dedi. "Prezident Tramp Amerikanı birinci yerə qoyacağına söz verdi və administrasiya bu böhranı həll etmək və Amerikanın əzəmətini bərpa etmək üçün icra hakimiyyətinin bütün qollarından istifadə etməyə sadiqdir" dedi. Digər tərəfdən, iddiaya qarışan 12 ştatdan biri olan Nyu Yorkun baş prokuroru kimi Letitia James federal məhkəmənin qərarını alqışlayıb. "Qanun aydındır: heç bir prezidentin istədiyi kimi vergiləri artırmaq səlahiyyəti yoxdur", - Ceyms deyib.
AG Partiyanın sədr müavini Kamran Məmmədli Musavat.com-a deyib ki, Donald Trampın “Amerikanı yenidən böyük edək” şüarı ilə müşayiət olunan populist siyasətinin ciddi hüquqi əngəllərə tuş gəlməsi təsadüfi deyil: “ABŞ Federal Məhkəməsinin onun tarif siyasətini bloklaması, təkcə iqtisadi deyil, həm də hüquqi müstəvidə prezidentin səlahiyyət sərhədlərinin bir daha xatırladılmasına səbəb oldu”.
Sədr müavinin sözlərinə görə Tramp administrasiyası 1977-ci il Beynəlxalq İqtisadi Güclər Aktına (EEPA) əsaslanaraq, "fövqəladə vəziyyət" bəhanəsi ilə xarici ölkələrə qarşı birtərəfli tariflər tətbiq edirdi: “Lakin Nyu Yorkda yerləşən Beynəlxalq Ticarət Məhkəməsi bu arqumenti rədd etdi və bildirdi ki, ABŞ Konstitusiyası ticarəti tənzimləmək səlahiyyətini yalnız Konqresə verir. Tramp bu sahədə qeyri-məhdud və icazəsiz qərarlar verə bilməz”.
Sədr müavinin sözlərinə görə bu qərar Trampın iqtisadi mübarizə ritorikasına ciddi zərbədir:
“Məhkəmə yalnız tarif siyasətinin hüquqi əsasını deyil, həm də onun tətbiq üsullarını və motivasiyasını da sual altına qoydu. Çin, Meksika və Kanadaya qarşı tətbiq olunan vergilərin, qeyri-qanuni miqrasiyaya və narkotik axınına qarşı "müdafiə tədbiri" adı altında həyata keçirilməsi, əslində hüquqi mübahisə ilə deyil, siyasi manipulyasiya ilə əsaslandırılmışdı”.
Sədr müavini deyib ki, Tramp tariflərinə qarşı mübarizəyə təkcə iş adamları deyil, bir neçə ABŞ ştatının hökumətləri də qoşulması vəziyyətin nə dərəcədə gərgin olmasını göstərir: “Bu, Trampın siyasətlərinə qarşı milli miqyasda narazılığın artdığını və onun icra hakimiyyətinin sərhədlərini aşmağa meyilli olduğunu göstərir. Tramp özü susur, mətbuat katibinin müavini Kuş Desainin isə məhkəmənin qərarını "seçilməyən hakimlərin" prezidentin fövqəladə səlahiyyətlərinə müdaxiləsi kimi qiymətləndirib. Lakin bu mövqe, səlahiyyətlər bölgüsü və hüquqi nəzarət prinsipinə ziddir. ABŞ demokratik sistemində heç bir rəhbər şəxs “fəqət mən bilirəm” prinsipinə əsaslana bilməz. Trampın “Azadlıq Günü” kimi qeyd etdiyi tarif qərarının, məhz bu gün məhkəmə tərəfindən bloklanması, ironik bir tarixi ədalət nümunəsi kimi yadda qalacaq. Qanunlar qarşısında hamının bərabər olduğu prinsipi bir daha qələbə çaldı. Əgər Tramp administrasiyası bu qərara qarşı apellyasiya versə belə, artıq aydın olan budur ki, Tramp belə konstitusiyanın sərhədlərindən kənara çıxa bilməz”.
E.MƏMMƏDƏLİYEV,
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
30 May 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ