Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Xəzərdən təhlükə artınca pakistanlı admiral Bakıya gəldi
Ekspert: “Azərbaycanın hərbi gəmilərinin yenilənməyə ehtiyacı var”
Pakistan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı, admiral Navid Əşrəf Bakıya gəlib. Azərbaycan Ordusunun Baş Qərargah rəisi, general-polkovnik Kərim Vəliyev onunla görüşdə ikitərəfli hərbi əməkdaşlığın yüksək səviyyədə inkişaf etdiyini vurğulayıb. N.Əşrəf qarşılıqlı səfərlərin hərbi əməkdaşlığın inkişafına müsbət töhfə verəcəyinə əminliyini bildirib.
Qeyd edək ki, Pakistan Hərbi Dəniz Qüvvələrinə donanma, dəniz aviasiyası, dəniz piyadaları, xüsusi təyinatlı birləşmələr və bölmələr daxildir.
Bu dövlətlərin donanmaları 1947-ci ilin avqustunda Hindistanın Hindistan və Pakistana bölünməsindən sonra meydana çıxdı. Birincisi, keçmiş Britaniya Kral Donanmasının bölgədəki gəmilərinin əksəriyyətini qəbul etdi. Lakin gəmilərin və şəxsi heyətin bir hissəsi Pakistana gedib.
Uzun müddət Pakistan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin əsas döyüş arsenalı Britaniya gəmiləri idi. Xüsusilə yüngül kreyser, esmineslər və freqatlar. İngiltərədən alınan son gəmilər Amazon sinifli freqatlar olub, onlardan altısı 1990-cı illərin əvvəllərində Pakistan tərəfindən qəbul edilib. İndi onlar istismardan çıxarılıb. Pakistan ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrindən də gəmilər alıb. Hazırda donanmaya “Alamgir” adlı “Oliver H. Perry” sinifli freqatı daxildir.
Lakin 21-ci əsrin əvvəllərində Pakistan öz Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tikintisini əvvəlcə Çinlə, sonra isə Türkiyə ilə əməkdaşlığa yönləndirdi. Çinlə əməkdaşlıq donanmaya 054A/P Tugril freqatlarının əlavə edilməsi ilə nəticələndi - dörd belə döyüş bölməsi 2022-2023-cü illərdə xidmətə girdi.
Uzunluğu 134 m olan bu gəmilər 4200 ton yerdəyişmə qabiliyyətinə malikdir və müxtəlif raket silahları, o cümlədən YJ-12 gəmi əleyhinə raketləri və HQ-16 zenit raketləri, həmçinin sualtı qayıq əleyhinə silahlar daşıyır. Pakistan hazırda bu freqatların göyərtəsində yerləşdirilə bilən P282 gəmi/quru hücum əleyhinə ballistik raket hazırlayır.
Bundan əlavə, Çindən F-22P layihəsinin dörd “Zülfiqar” freqatı alınıb. Pakistan güclü donanma qurmur. Pakistan sualtı qüvvələrin inkişafına diqqət yetirilir. Hələ 2012-ci ildə Pakistan 2028-ci ildə donanmaya mümkün təhvil verilməklə öz nüvə sualtı qayığını tikmək planlarını açıqlamışdı. Lakin o vaxtdan bu yana layihə ilə bağlı heç bir xəbər çıxmadı.
90B sualtı qayığı 1990-cı illərdə Fransadan sifariş edilib. Onlardan ilk ikisi Türkiyədə modernləşdirilib və havadan asılı olmayan hərəkətverici qurğu ilə təchiz edilib.
Pakistan dənizçiləri 1971-ci ildə Hindistan-Pakistan müharibəsi zamanı bacarıqlı döyüşçü olduqlarını sübut etdilər. 9 dekabr 1971-ci il döyüşləri zamanı Hanqor sualtı qayığı İngiltərə istehsalı olan sualtı qayıq əleyhinə gəmisi Kukrini batırdı və bu, İkinci Dünya müharibəsindən sonra sualtı qayığın ilk qələbəsi oldu.
Ümumiyyətlə, Pakistan Hərbi Dəniz Qüvvələri gəmilərin və sualtı qayıqların yaşı baxımından nisbətən gənc donanmadır, lakin dinamik inkişaf edir. Pakistanın nüvə dövləti olduğunu nəzərə alsaq, donanmanın öz dizaynında nüvə başlıqlarına malik raketlərlə silahlanması mümkündür. Xəzərdə bu günlərdə İranla birgə təlimlər keçirib ki, bu, Rusiyanın Xəzəryani dövlətlərə təhdidi kimi qiymətləndirilirdi.
Pakistanla bu HHQ yöndə əməkdaşlıq niyə vacibdir?
Səxavət Məmməd
Hərbi ekspert Səxavət Məmməd “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, Xəzər dənizində ən güclü hərbi donanma Rusiyaya məxsusdur: “İran Xəzərdə ciddi hərbi güc saxlamır. İranın suda əsas gücü Körfəzdədir. Cənub qonşumuz yalnız Xəzərdə katerlər saxlayır. Ancaq ehtiyac olduqda İran dəmir yolu xətti ilə qısa zamanda Xəzərə döyüş gəmiləri gətirə bilər. Qazaxıstan və Türkmənistan Xəzərdəki hərbi gücünü yeniləyib. Düzdür, Rusiya Qazaxıstanın tam şəkildə döyüş gəmilərini yeniləməsinə imkan vermədi. Ancaq Türkmənistan Türkiyə şirkətləri vasitəsilə yeni gəmilər inşa edib. Azərbaycanın da Xəzərdə hərbi donanması mövcuddur. Ancaq Azərbaycan döyüş gəmiləri və onların üzərindəki raketlər 1960-70-ci illərin texnologiyasıdır. Azərbaycanın yenilənməyə ehtiyacı olan iki sahəsi var idi. Bunlardan biri hərbi təyyarələr, ikincisi isə hərbi gəmilərdir. Azərbaycan Pakistandan sifariş verdiyi 40 ədəd "JF-17" döyüş təyyarələri ilə aviaparkını yeniləmiş oldu. Ancaq hərbi gəmilər sahəsi hələ də növbəsini gözləyir. Hesab edirəm ki, Azərbaycan özü üçün birinci növbədə prioritet sahə kimi hərbi təyyarələri götürmüşdü. Bunun məntiqli olduğunu düşünürəm. Çünki Azərbaycanın problemi olduğu ölkə Ermənistandır. Ermənistanla isə yalnız quru sərhədimiz mövcuddur. Ona görə də öncə rəsmi Bakı hərbi təyyarələri almağa üstünlük verdi. Uzun illərdir ki, Azərbaycana hərbi gəmilərin inşası barədə təkliflər olunur. Bir sahədə Türkiyə, İtaliya, Fransa şirkətlərinin layihələri olub. Hərbi gəmilərin inşası həm çox bahalı, həm də vaxt alan bir məsələdir. Bundan əlavə, Rusiyanın Xəzərdəki hegemonluğu nəzərə alınır. Hətta Rusiya donanma məsələsində digər ölkələrin yenilənmələr etməsinə mane olur desək də, səhv etmiş olmarıq”.
Hərbi ekspert bir vacib məsələyə də toxundu: “Pakistanla Azərbaycan strateji müttəfiqdir. Azərbaycan əgər döyüş təyyarələrini Pakistandan alıbsa, gəmi inşasını da Pakistana həvalə edə bilər. Ancaq Pakistan bu sahədə dünyanın ən yaxşılarından sayılmır. Xəzər dənizinin hərbiləşdirilməsi heç bir ölkənin marağına uyğun deyil. Ötən ilin sonundan başlayaraq Rusiya Xəzər dənizində təhdidlərin ola biləcəyini iddia etməyə başlayıb. Nəzərə alsaq ki, "Bir kəmər - bir yol" layihəsi Xəzəri keçərək Azərbaycanın quru torpaqlarına çatacaq. Yəni beynəlxalq tranzitdə Xəzərin əhəmiyyəti artacaq. Zəngəzur dəhlizinin idarəçiliyi və mühafizəsi əgər ABŞ şirkətinə verilsə, Rusiya və İran mütləq şəkildə Xəzər dənizində maneçilik törətməyə çalışacaq. Xəzər qapalı olduğu üçün kənardan müdaxilə etmək mümkün deyil. Rusiyanın isə Xəzərdəki gücünün qarşısına indiki məqamda güc qoymaq qüvvələr nisbətinə baxsaq, mümkün görünmür".
Cavanşir ABBASLI,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
06 Avqust 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ