Onlayn ictimai-siyasi qəzet
İran və İsrailin raket gücü: Dəqiqliyin həlledici üstünlüyü
Yaxın Şərqdə baş verən son gərginliklər İran və İsrail arasında texnologiya əsaslı müharibənin yeni bir mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərir.
Tərəflər arasında baş verən qarşılıqlı raket hücumları yalnız hərbi güc nümayişi deyil, həm də bu gücün texniki səviyyəsini üzə çıxaran önəmli bir göstəricidir.
Bu kontekstdə əsas sual belə formalaşır: Niyə İsrail raketləri hədəfləri dəqiqliklə vurur, İran isə bu sahədə daha zəif təsir bağışlayır?
İsrailin üstünlüyü ilk növbədə onun yüksək texnoloji imkanlarından qaynaqlanır. İsrail illərdir ki, ABŞ və Avropa dəstəyi ilə öz hərbi sənayesini modernləşdirib və dünyanın qabaqcıl raket və hava hücumundan müdafiə sistemlərini yaradıb. “Iron Dome”, “David’s Sling” və “Arrow” kimi çoxlaylı müdafiə sistemləri sayəsində İsrail təkcə öz ərazisini qorumaqla kifayətlənmir, eyni zamanda düşmənin strateji infrastrukturlarına dəqiq zərbələr endirmək imkanına malikdir. İsrailin istifadəsində olan raketlərin dəqiqliyi 3–5 metr arasında dəyişir ki, bu da çox yüksək dəqiqlik deməkdir.
Bunun əksinə olaraq, İranın raket proqramı əsasən 1990-cı illərdə Şimali Koreya və Çin texnologiyası əsasında qurulub. Ölkənin ballistik raketləri – Sejjil, Emad, Qiam–1 və Fateh–110 kimi sistemlər – əsasən kütləvi atış gücü üçün nəzərdə tutulub. Onlar uzaq məsafədən atıla bilir, lakin hədəfi vurmaq baxımından onların dəqiqliyi 50–100 metr və daha çox fərqlə dəyişə bilər. İranın məqsədi çox sayda raket ataraq düşmənin hava hücumundan müdafiə sistemlərini yükləmək və onların arasından bəzilərinin hədəfə çatmasına ümid etməkdir.
İsrailin hücum zərbələrinin seçimi isə tam əksinə, hər bir mərmi üçün konkret bir məqsəd və funksional hədəf nəzərdə tutur. Məsələn, son günlərdə Tehranın ətrafında həyata keçirilən zərbələrdə İranın raket istehsalı və saxlanması ilə bağlı kritik obyektlər, komanda qərargahları və hərbi rəhbərlik hədəfə alınıb. Bu zərbələrdə 50-yə yaxın döyüş təyyarəsinin iştirak etməsi və onlarla fərqli obyektin dəqiqliklə vurulması İsrailin əməliyyatlarının nə qədər planlı və texnologiya əsaslı olduğunu göstərir.
İran tərəfi isə bu hücumlara cavab olaraq əsasən ballistik raketlərdən istifadə edir. Lakin yayılan məlumatlara əsasən, bu raketlərin əksəriyyəti İsrailin hava müdafiə sistemləri tərəfindən havada zərərsizləşdirilib. Çox az sayda raket qoruyucu qatları keçərək real dağıntıya səbəb ola bilib. Bu isə texnoloji fərqin və dəqiqlik çatışmazlığının açıq nəticəsidir.
Bununla belə, İranın raket proqramını tamamilə zəif hesab etmək də düzgün olmazdı. Ölkə son illər bəzi yeni raket növləri – məsələn, yeraltı raket bazaları və mobil lanserlər – vasitəsilə çeviklik və gizlilik imkanlarını artırmağa çalışır. Eyni zamanda, İranın regionda yerləşən tərəfdar silahlı qruplar vasitəsilə də dolayı yolla raket hücumları təşkil etməsi, bu münaqişənin daha mürəkkəb xarakter aldığını göstərir.
Ümumilikdə, İran və İsrail arasında raket gücünə əsaslanan qarşıdurma müasir döyüşlərdə texnologiyanın həlledici rolunu bir daha üzə çıxarır. Dəqiqlik, idarəetmə sistemləri və real vaxt koordinasiyası kimi amillər yalnız hərbi zərbənin effektivliyini deyil, həm də onun siyasi və psixoloji təsirini müəyyənləşdirir.
Hazırkı vəziyyət onu göstərir ki, İsrailin yüksək texnologiyalı, məqsədyönlü zərbələri qarşısında İranın kütləvi raket cavabları daha az effektiv olur. Bu fərq, tərəflərin müharibədə strateji üstünlüyünü müəyyənləşdirmək baxımından əsas amillərdən biridir və gələcək qarşıdurmanın gedişatına birbaşa təsir göstərə bilər. Lakin münaqişənin hərbi həddini aşmaması və siyasi yollarla həll imkanlarının tükənməməsi üçün tərəflərin diplomatik dialoqa qayıtması beynəlxalq aləm üçün ən arzuolunan nəticə olaraq qalır.
Əli Rais,
Musavat.com
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ