Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Ətdən imtinanın xeyri və faydası - infarkt “cavanlaşır”
Diyetoloq deyir ki, yağlı ətlər ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır
Məlum olduğu kimi, son onilliklərdə heyvan mənşəli qidalardan (ət, süd, pendir, yağ və s.) imtina edənlərin sayı bütün dünyada olduğu kimi ölkəmizdə də artmaqdadır. Sırf ət və ət məhsullarından istifadə etməyənlər isə daha çoxdur.
Dövri mətbuatda və sosial şəbəkələrdə də vegetarianlıq və veqanlıq çox təbliğ olunur.
Bəs mütəxəssislər nə deyirlər? Uzun və sağlam ömür yaşamaq üçün vegetarianlıq şərtdirmi? Uzun müddət ətli qidalar qəbul etməmək insan orqanizmində hansı dəyişikliklər yarada bilər? Bunun mənfi və müsbət tərəfləri nədir?
Ət yüksək keyfiyyətli zülal mənbəyidir və insan bədəninin toxuma və hüceyrələrinin yenilənməsi, əzələlərin formalaşması üçün əvəzsizdir. Həmçinin ətin tərkibində orqanizm üçün həyati önəm daşıyan dəmir, sink, B qrupu vitaminləri (xüsusilə B12 vitamini) və digər minerallar vardır. Bu maddələrdən biri dəmirdir. Dəmir qan azlığı (anemiya) ilə mübarizədə əsas rol oynayır. Həmçinin dəmir orqanizmin oksigen daşıma qabiliyyətini artırır, enerji səviyyəsini yüksəldir.
Ətin tərkibində B12 vitamini də var ki, bu da sinir sistemi və beyin funksiyalarının sağlamlığında, qan hüceyrələrinin formalaşmasında əhəmiyyətlidir.
Həmçinin zülal var və bu, hüceyrələrin yenilənməsi, immunitet sisteminin güclənməsi və bədən funksiyalarının qorunması üçün vacibdir. Bir çox qida ekspertləri qeyd edir ki, xüsusilə dəmir çatışmazlığı və anemiya problemi ilə üzləşən insanların ətin pəhrizində olması çox önəmlidir. Xüsusilə uşaqlar, hamilə qadınlar və yaşlılar üçün ətin zülal və dəmir baxımından təminatı vacibdir.
Ləman Süleymanova
Mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a danışan həkim-diyetoloq Ləman Süleymanova bildirib ki, ət məhsullarının qəbulu zaman mövsümi fərqlər mütləq nəzərə alınmalıdır: “Məsələn, dana və quzu əti daha ağır məhsul sayılır və əsasən payız-qış aylarında orqanizm tərəfindən daha rahat mənimsənilir. Bu dövrdə immun sistemini gücləndirmək, soyuq havanın yaratdığı risklərdən qorunmaq üçün proteinə və enerjiyə daha çox ehtiyac olur. Ət isə bu ehtiyacı ödəyən başlıca qidalardan biridir”.
L.Süleymanovanın sözlərinə görə, ət məhsulları təkcə heyvan növünə görə deyil, eyni zamanda həzmə təsirinə görə də iki kateqoriyaya ayrılır: “Ağır ətlər - dana, quzu kimi qırmızı ətlər bu kateqoriyaya daxildir. Yüngül ətlər - balıq, dəniz məhsulları və toyuq əti isə daha tez həzm olunur və xüsusilə yay aylarında orqanizm üçün daha uyğundur. Ağır ət məhsulları tərkibində yüksək keyfiyyətli zülallarla yanaşı, insan orqanizmində mühüm fizioloji prosesləri dəstəkləyən maddələrlə, xüsusən də ətə qırmızı rəng verən nitrat və nitrit birləşmələri ilə zəngindir. Eyni zamanda dəmirin ən yaxşı mənbəyi məhz qırmızı ətdir. Bu, qan əmələgəlməyə və əzələ sisteminin normal işləməsinə böyük töhfə verir.
Son illərdə bütün dünyada, o cümlədən Azərbaycanda vegetarian qidalanma tərzinə maraq artmaqdadır. Vegetarianların bir neçə növü var. Ətdən tamamilə imtina edənlər, eləcə də süd, yumurta qəbul edən lakto-ovo vegetarianlar. Əgər qidalanmada süd və yumurta yer alırsa, bu zaman bəzi risklər qismən azalır. Lakin ümumiyyətlə, ət məhsullarından imtina uzunmüddətli perspektivdə anemiya (qan azlığı), əzələ zəifliyi və həyat keyfiyyətində azalma ilə nəticələnə bilər. Təəssüf ki, bəzi hallarda yüksək statuslu şəxslər vegetarianlığa keçdikdən sonra iş fəaliyyətlərinin zəiflədiyi, enerjisizlik və psixoloji durğunluq yaşadıqları müşahidə olunur".
Həkim son zamanlar ölkədə ət məhsullarının istehlakında azalma tendensiyasının səbəblərinə də toxunub. Onun fikrincə, bu vəziyyət birbaşa olaraq geniş yayılan xroniki xəstəliklərlə bağlıdır: “Artıq Azərbaycanda ürək-damar, şəkər və piylənmə ilə bağlı xəstəliklərə daha gənc yaşlarda rast gəlinir. Əvvəllər bu problemlər 40 yaşdan sonra yaranırdısa, indi 28-30 yaşlı gənclər də bu xəstəliklərdən əziyyət çəkir. Gənc yaşda stend qoyulan insanların sayı artır. Bu isə birbaşa düzgün qidalanmamanın nəticəsidir. Yağlı ətlərin, xüsusilə qoyun ətinin yüksək doymuş yağ və xolesterin tərkibinə görə ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır. Belə məhsulların çoxluqla istifadəsi yüksək qan təzyiqinə, qaraciyər piylənməsinə, mədəaltı vəzin fəaliyyətində pozuntulara və insulin səviyyəsinin artmasına səbəb ola bilər.
Əgər insanın genetik olaraq bu tip xəstəliklərə meyli varsa, qırmızı ətə, xüsusilə qoyun ətinə ehtiyatla yanaşmalıdır. Dana əti nisbətən yüngüldür, lakin yenə də ağır ətlər siyahısına daxildir. Biz mütəxəssislər belə insanlara əsasən balıq və quş əti - toyuq və hinduşka kimi məhsulların istehlakını tövsiyə edirik".
L.Süleymanova qeyd edir ki, ət məhsullarını tamamilə rasiondan çıxarmaq doğru yanaşma deyil. Əsas olan balansı qorumaq, qida çeşidini orqanizmin ehtiyaclarına uyğun seçməkdir: “Həftədə 1-2 dəfə günorta saatlarında ağır ət məhsullarından istifadə etmək olar. Amma bu istifadənin fasilələrlə və ölçülü şəkildə olması vacibdir. Digər günlərdə isə yüngül ətlərə, xüsusilə də dəniz məhsulları və quş ətinə üstünlük verilməlidir. Eyni zamanda axşam saatlarında ağır ətlərin qəbulu məsləhət görülmür, çünki bu, həzm sisteminə əlavə yük yaradır. Hər kəsə tövsiyəm odur ki, sağlamlıq naminə ət məhsullarını düzgün, mütənasib və düşünülmüş şəkildə qəbul etsinlər”.
Xalidə GƏRAY,
“Yeni Müsavat”
ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
20 Iyul 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ