Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Tramp Putini ən zəif yerindən vurur: ABŞ Rusiyanın son "xilas pəncərəsi"ni də qapadır
Ağ Ev G7 ölkələrindən yeni sanksiya paketi ilə yalnız Avropa bazarlarını deyil, bütün qlobal enerji axınlarını, xüsusilə də, Rusiya üçün taleyüklü xarakter daşıyan Çin və Hindistan "nəfəsliyi"ni də bağlamağı tələb edir... Nəticə etibarilə, ABŞ və digər dünya nəhəngləri arasında anlaşma baş tutarsa, artıq sadəcə, Kreml deyil, Rusiyanın əsas ticarət tərəfdaşları da birbaşa hədəfə çevrilmiş olacaq...
ABŞ və Avropa Birliyi Rusiyaya qarşı yeni qlobal oyun qaydaları qurur. Bu prosesdə Tramp faktorunun qlobal məkanda təsir dairəsi, Rusiyaya münasibətdə enerji asılılığına və Çin-Hindistan dilemmasına yönəlik yeni yanaşma tərzi xüsusi rol oynamağa başlayıb. Və bu baxımdan, Kremlin son vaxtlar bütün "qırmızı cizgiləri" aşan aqressiv davranışlarının artıq sərt bumeranq effekti vermə ehtimalı artmaqdadır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda Tramp-Zelenski görüşünə yönəlik intensiv hazırlıq Rusiyaya qarşı son xəbərdarlıq siqnalı xarakteri daşıyan addım sayılır. Belə ki, gələn həftə Nyu-Yorkda Ağ Ev sahibi Donald Tramp və Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski arasında görüşün keçirilmə ehtimalı ABŞ-ın yeni siyasi kursunu açıq şəkildə nümayiş etdirir.
ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubionun açıqlamasından belə anlaşılır ki, həmin görüş yalnız Ukrayna ilə bağlı deyil, həm də Ağ Evin Avropa Birliyinə münasibətdə diktə etdiyi yeni siyasətin rəsmi simvolu olacaq. Və belə görünür ki, Tramp administrasiyası Ukraynaya dəstəyin davamını Rusiya əleyhinə daha sərt addımlar ilə gücləndirmək niyyətindədir.
Ancaq hazırda Avropa Birliyi daxilində Rusiyaya qarşı ortaq qərarların qəbulunda sanksiya böhranının yaşandığı da müşahidə olunur. Üstəlik, bu böhranın birmənalı şəkildə bəzi Avropa ölkələrinin hələ də Rusiyadan enerji asılılığı dilemmasını aşa bilməməsindən qaynaqlanır. Belə ki, Avropa Birliyinin Rusiyaya qarşı nəzərdə tutulan 19-cu sanksiyalar paketinin təsdiq olunması qeyri-müəyyən vaxta qədər təxirə salınıb. Bunun səbəbləri Avropa Birliyindəki daxili ziddiyyətlər ilə izah olunur. Və əsas problem kimi Slovakiya-Macarıstanın cütlüyünün hələ də Rusiya neftindən ciddi şəkildə asılı olması göstərilir.
Halbuki, Xorvatiya baş naziri Andrej Plenkoviç bildirib ki, rəsmi Zaqreb bu ölkələrə Adriatik neft kəməri vasitəsilə qeyri-rus mənşəli neft məhsulları tədarük etməyə hazırdır. Bu baxımdan, Avropa Birliyi daxilində enerji həmrəyliyinin sınaqdan keçirildiyi mərhələnin başlandığı nəzərə çarpır. Çünki bir tərəfdən Rusiya neftinə bağlılıq mövcuddur, digər tərəfdən isə Avropa Birliyinin vahid mövqeyə gəlməsi üçün alternativ təkliflər irəli sürülür.
Bütün bunlara paralel olaraq isə Avropa Birliyi Rusiyaya qarşı texnologiya savaşının yeni mərhələsinə start vermək niyyətində olduğunu da artıq birmənalı şəkildə qabartmağa başlayıb. Belə ki, son məlumatlara görə, Avropa Komissiyası Vassenaar razılaşmalarını kənara qoyaraq, ikili təyinatlı avadanlıqların ixracına daha sərt nəzarəti öz üzərinə götürdüyü bəyan edib. Və bu addım Rusiyanın ən müasir texnologiyalardan təcrid olunmasını hədəfləyir.
Digər tərəfdən, Avropa Komissiyasının bu qərarı həm beynəlxalq hüquq normalarının qüvvədən düşməkdə olduğunu, həm də Qərb siyasi dairələrinin “təhlükəsizlik texnologiyalarını milliləşdirmə” siyasətinə keçdiyini göstərir. Belə ki, indi faktiki olaraq, Avropa Birliyi artıq beynəlxalq konsensusdan deyil, məhz birbaşa öz geopolitik prioritetlərindən çıxış etmiş olur. Və bu, istənilən halda, Rusiyanın müasir texnologiyalardan məhrum buraxılaraq, keçmişə qaytarılması ilə də nəticələnə bilər.
Maraqlıdır ki, Ağ Ev Rusiya əleyhinə ortaq təcrid planını ABŞ-ın geopolitik hədəfləri çərçivəsində reallaşdırmağa çalışır. Belə ki, hazırda ABŞ G7 ölkələrinə ciddi şəkildə təzyiq göstərməyə başlayıb. Əsas məqsəd isə həmin ölkələr tərəfindən Rusiya ilə iqtisadi-ticari münasibətiləri intensiv xarakter daşıyan Çin və Hindistana qarşı da sanksiyaların tətbiq olunmasına nail olmaqdır. Və bu, Rusiyanın təcrid olunması ilə yanaşı, Çinlə qlobal rəqabət şəraitində ABŞ-ın strateji maraqlarına da tamamilə cavab verir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Ağ Ev bu tələblərini G7 üzrə tərəfdaşlarına Rusiyaya qarşı daha sərt addımların atılmasının vacibliyi ilə izah edir. Belə ki, ABŞ-ın əsas şərti – Çinin və Hindistanın Rusiyadan aldığı neftə 100 faizlik gömrük rüsumu tətbiq etməkdir. Ağ Evin ABŞ-ın Çinlə qlobal məkanda rəqabətinə paralellik təşkil edən əsas məqsədi Rusiyanı maliyyə-iqtisadi baxımdan ciddi şəkildə zəiflədib, Alyaska anlaşmalarını pozan prezident Vladimir Putini Ukrayna ilə danışıqlar masasına oturmaq məcburiyyətində buraxmaqdır.
Ancaq bəzi ehtimallara görə, Ağ Evin bu yanaşma tərzi Qərb-Rusiya toqquşmasını daha geniş areala yayaraq, Qərb-BRICS qarşıdurması formatına da daşıya bilər. Çünki Çinin belə addımları məhz Qərblə "iqtisadi müharibə"nin genişlənməsi kimi qəbul edəcəyi, Hindistanın isə “strateji muxtariyyət” siyasətinə uyğun olaraq, müqavimət göstərəcəyi qətiyyən istisna deyil. Və buna baxmayaraq, Rusiyanın qlobal məkanda maliyyə-iqtisadi manevr sahəsinin ciddi şəkildə darala biləcəyi qətiyyən şübhə doğurmur.
Ona görə də, hazırkı cərəyan edən proseslər göstərir ki, ABŞ Avropa nəhənglərini Rusiyaya qarşı daha sərt və radikal kursa yönəltməyə nail olmaq üzrədir. Avropa Birliyi daxilində Rusiyadan enerji asılılıqları səbəbindən müəyyən ziddiyyətlər qalsa da, alternativ təchizat yolları tapıldıqca, Kremlin dünya bazarlarına çıxış imkanları da tədricən məhdudlaşır. Çünki G7 ölkələrinin yeni sanksiya paketi əvvəlkilərdən fərqli olaraq, artıq yalnız Avropa bazarlarını deyil, qlobal enerji axınlarını, xüsusilə də, Rusiya üçün taleyüklü xarakter daşıyan Çin və Hindistan "pəncərə"sini də hədəfə alacaq.
Göründüyü kimi, ABŞ G7 ölkələrinə yönəlik sərt tələbləri ilə Rusiyanın sanksiyalardan yayınmaq üçün istifadə etdiyi əvvəlki “şərqə yönəlmə” strategiyasını da böyük risk altına sala bilər. Nəticə etibarilə, ABŞ və Avropa Birliyi arasında anlaşma baş tutarsa, artıq sadəcə, Kreml deyil, Rusiyanın əsas ticarət tərəfdaşları da birbaşa hədəfə çevrilmiş olacaq. Və bu isə əslində, Ukrayna savaşı ətrafında yaranmış situasiyanın Rusiya əleyhinə yönəldilməsi üçün yeni geopolitik mərhələnin artıq başladıldığını göstərir.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu
XƏBƏR LENTİ
16 Sentyabr 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ