Onlayn ictimai-siyasi qəzet
ABŞ Rusiya və Çinlə kosmik müharibəyə 543 milyard dollar xərcləyəcək -Sensasion təfərrüat
Donald Tramp prezidentlik müddətinin sonuna kimi “Qızıl Qübbə” müdafiə sisteminin tam işə düşəcəyinə söz verib. Tramp sistemi işə salmaq üçün ilkin olaraq 25 milyon dollar sərmayə qoyacağını vəd edib. O, layihənin ümumi dəyərinin təxminən 175 milyard dollar olacağını təxmin edir, lakin rəsmilər sistemin yekun dəyərinin bundan 3 dəfə çox ola biləcəyi barədə xəbərdarlıq ediblər.
Musavat.com xəbər verir ki, Trampın açıqladığı planlara görə quruda, dənizdə və kosmosda “növbəti nəsil” texnologiyalar şəbəkəsi qurulacaq. Bu şəbəkəyə ABŞ hava məkanına daxil olan raketləri izləyib zərərsizləşdirə bilən, kosmosa əsaslanan aşkarlama cihazları və sensorlar daxildir.
Qızıl Qübbə ABŞ-ı Rusiya və Çin kimi ölkələrin yaratdığı artan və mürəkkəb hava təhlükələrindən qorumağa yönəlmiş mövcud sistemlər şəbəkəsini daha da genişləndirəcək.
Trampın planı qismən İsrailin yaxın mənzilli raket təhdidlərinin qarşısını almaq üçün radardan müdafiə sistemlərindən istifadə edən və 2011-ci ildən istifadə edilən “Dəmir Qübbə”dən ilhamlanıb.
"Qızıl Qübbə" bir neçə dəfə böyük olacaq və geniş spektrli təhdidlərin qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulub. O, yüzlərlə peykdən ibarət şəbəkədən istifadə edəcək ki, bu da keçmişdə çox bahalı idi, lakin indi praktiki olaraq mümkündür.
“Ronald Reyqan bunu çoxdan istəyirdi, lakin onun texnologiyası yox idi", Tramp yeni planınından danışarkən belə deyib.
O, “Ulduz müharibələri”ndə populyarlaşan və keçmiş prezident Ronald Reyqanın 1980-ci illərdə təklif etdiyi kosmosa əsaslanan raketdən müdafiə sistemini nəzərdə tutub.
Tramp əlavə edib ki, “Qızıl Qübbə” “dünyanın o biri tərəfindən və ya kosmosdan atılan raketləri ələ keçirməyə qadir olacaq”.
Sistem səs sürətindən daha sürətli hərəkət edə bilən hipersəs silahları da daxil olmaqla qanadlı və ballistik raketləri və kosmosdan döyüş başlıqlarını idarə edə bilən “Fibus” kimi tanınan Fraksiya Orbital Bombardman Sistemini (aşağı Yer orbitindən hədəfə atılan sistem) aşkar etmək və tutmaq üçün nəzərdə tutulacaq.
ABŞ Kiber və Texnologiya İnnovasiya Mərkəzinin baş direktoru, təqaüdçü kontr-admiral Mark Montqomeri BBC-yə bildirib ki, Qızıl Qübbə “yüzlərlə peykdən ibarət 3 və ya 4 qrup peykə” etibar edəcək.
"Bir neçə yüz peyk var ki, onları aşkarlayır, onlara nə atıldığını müəyyən edir. Sonra onu izləyən və temperatura nəzarət edən bir sıra silahlar var. Sonra dinamik silahlar daşıyan digər peyk növləri var", deyə Montqomeri bildirib. Montqomeri "planın beş-yeddi-on illik bir missiya", olduğunu açıqlayıb.
"Üç ildən sonra bizi daha təhlükəsiz edəcək bir şeyimiz olacaqmı? Bu mümkündür" deyən Montqomeri, hazırkı prezidentin səlahiyyət müddətinin sonuna kimi "100 faiz təhlükəsiz sistem"in mümkün olmadığını əlavə edib.
ABŞ hökumətinin Konqresə iqtisadi təhlillər təqdim etmək vəzifəsi daşıyan Konqresin Büdcə Ofisi, sistemin təkcə kosmosa əsaslanan hissəsinin 20 il ərzində 543 milyard dollara başa gələcəyini hesablayıb.
Bu çox milyardlıq layihəyə
ABŞ Kosmik Qüvvələrinin generalı Maykl Goetlin rəhbərlik edir.
2023-cü ilin dekabr ayından o, ABŞ ordusunun bir qolu olan Kosmik Qüvvələrin kosmik əməliyyatlar üzrə rəis müavinidir. Filial "raket xəbərdarlığı, kosmik domen xəbərdarlığı, yerləşdirmə, naviqasiya və zamanlama, rabitə və kosmik elektron müharibə" aparır.
Prezident Trampın “çox istedadlı insan” adlandırdığı 4 ulduzlu general Goetlin öz departamentinə əhəmiyyətli kosmik və raket təcrübəsi gətirir. O, əvvəllər Kosmik Sistemlər Komandanlığının komandiri və Uzaqdan Zondlama Sisteminin komandiri vəzifələrində çalışıb.
ABŞ-ın Oklahoma ştatında doğulub böyüyən Goetlin 1991-ci ildə Oklahoma Dövlət Universitetini bitirdikdən sonra ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrində karyerasına başlayıb.
Qızıl Qübbə əvvəlcə Rusiya və Çin tərəfindən raket buraxılışları təhlükəsindən müdafiə üçün tikilir.
ABŞ Müdafiə Kəşfiyyat Agentliyinin bu yaxınlarda açıqladığı sənəd raket təhdidlərinin “miqyasının və mürəkkəbliyinin” genişlənəcəyini göstərir.
Hər iki ölkənin ABŞ-ın müdafiə sistemindəki zəifliklərdən öz xeyrinə istifadə edəcək bir sistem hazırladıqları deyilir. Həm Çin, həm də Rusiya bu səyləri tənqid edərək, onu son dərəcə sabitliyi pozan adlandırıblar.
2025-ci il may ayının əvvəlində Rusiya və Çin arasında aparılan danışıqlardan sonra Kremlin bəyanatında deyilir ki, yeni müdafiə sistemi “açıq şəkildə kosmosda döyüş əməliyyatları aparmaq üçün silahlarda əhəmiyyətli təkan yaradır”.
Bununla belə, Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov bu yaxınlarda planı Birləşmiş Ştatlar üçün böyük ölçüdə “müstəqil məsələ” adlandırıb və bunun nüvə silahı üzrə danışıqların bərpasına gətirib çıxara biləcəyini irəli sürüb.
Bu arada Çin bildirib ki, plan kosmosun militarizasiyasına və silahlanma yarışına gətirib çıxaracaq ki, bu da beynəlxalq təhlükəsizliyə təhlükə yaradacaq.
Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü ABŞ-ı sistemdən imtina etməyə çağırıb və bildirib ki, Qızıl Qübbə “açıq şəkildə kosmosda döyüş qabiliyyətinin geniş miqyaslı artımını ifadə edir... və mahiyyətcə hücum edən aspektlərə malikdir və o, kosmos haqqında razılaşdırılmış müqaviləni pozur və ondan dinc məqsədlər üçün istifadə edilməlidir”.
Prezident Trump, Oval Ofisdə planlarını açıqlayarkən, Kanadanın sistemin bir hissəsi olmağı tələb etdiyini söyləyib. Kanadanın baş naziri Mark Karninin ofisi açıqlamasında bildirib ki, o və nazirləri amerikalı həmkarları ilə yeni təhlükəsizlik və iqtisadi əlaqələri müzakirə edirlər.
"Bu müzakirələrə təbii olaraq NORAD-ın (Şimali Amerika Aerokosmik Müdafiə Komandanlığının) gücləndirilməsi və Qızıl Qübbə kimi əlaqəli təşəbbüslər daxildir."
Bu ilin əvvəlində Vaşinqtona səfəri zamanı Kanadanın müdafiə naziri Bill Bleyr Kanadanın Qübbə layihəsində iştirak etməkdə maraqlı olduğunu etiraf edərək, bunun “doğru iş” olduğunu və “ölkənin ən yaxşı mənafeyinə” olduğunu iddia edib.
E.MƏMMƏDƏLIYEV,
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
09 Iyun 2025
08 Iyun 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ