Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Çörçillin Stalin üçün çəkdiyi timsah - siyasətçilər Moskvada söyüş savaşına çıxıblar
1942-ci il avqustun 12-də Böyük Britaniyanın baş naziri Uinston Çörçill ucsuz-bucaqsız şumlanan kolxoz tarlaları üzərindən təyyarə ilə Tehrandan Moskvaya uçub. Çörçill üçün SSRİ qorxunc kommunist dövləti olsa da, Hitler imperialimizminin qarşısında duruş gətirmək üçün onun diplomatiyaya, Stalinə, sovet dövlətinə ehtiyacı olub.
O, Moskvada sovet liderinə Şimali Afrikaya qoşun yeridilməsini özündə ehtiva edən “Məşəl” əməliyyatını anladıb. Hesab olunurdu ki, əməliyyat nəticəsində Aralıq dənizindəki qoşunlar Almaniya ilə İtaliyanı zəiflədəcək. İlk şam yeməyində Çörçill bir kağız parçası çıxarıb, üzərinə bir timsah şəkli çəkib və Stalinə göstərib. Beləliklə, o, müttəfiqlərin strategiyasını tərcüməçilərsiz izah etməyə çalışıb: əvvəlcə yırtıcının zəif yerini hədəf alaraq hücum etmək və yalnız sonra onun sərt, dişli ağzını parçalamaq lazımdır.
Çörçill və onu müşayiət edənlər sovet xüsusi xidmət orqanları tərəfindən dinlənilən 7 saylı dövlət bağ evində qalıblar. Odur ki, bütün vacib söhbətlər evdən kənarda və ya su axan kranın yaxınlığında aparılıb.
İlk baxışdan liderlərin görüşü yaxşı keçib. Lakin ertəsi gün Stalin qəzəblənib. O, bəyan edib ki, Avropada ikinci cəbhə açmaqdan imtina etməklə Çörçill və ingilislər qorxaqlıq nümayiş etdirirlər. Həmin müntəzəm iclasda iştirak edən polkovnik Yan Ceykobun sözlərinə görə, ardınca çox xoşagəlməz ifadələr mübadiləsi aparılıb.
Stalin deyib: “Biz böyük fədakarlıqlar edirik. Hər gün cəbhədə on min insan itiririk... Ruslar verdikləri fədakarlıqlardan şikayətlənmirlər, onların miqyasını etiraf etmək lazımdır”.
Çörçill Stalini danışığının tonuna görə qınayıb və sovet vətəndaşlarının nə yaşadıqlarını çox yaxşı bildiyini qeyd edib: “Biz özümüz bir il tək vuruşmuşuq. Yoldaşlıq əlini sıxmaq, dost kimi etibar etmək ümidi ilə xeyli yol keçmişik. Mənim üçün acı haldır ki, ruslar ingilislərin ümumi iş üçün mümkün olan hər şeyi etdiklərinə inanmırlar”.
Çörçill qorxaqlıq ittihamını qəbul etməyib. O, görüşü son dərəcə xoşagəlməz adlandıraraq Stalinin çoxlu təhqiramiz sözlər dediyini bildirib: “Mən onun bütün iddialarını birmənalı olaraq rədd etdim. Güman edirəm ki, o, davamlı ziddiyyətlərə öyrəşməmişdi, amma heç hirslənmirdi, hətta alovlanırdı. Gözləri yarıbağlı qalmaqla yanaşı, fasilələrlə daha çox təhqirlər səsləndirir, özü də inadla mənim baxışlarımdan qaçırdı”.
Britaniyanın baş naziri söz savaşından sonra Stalindən qisasını başqa cür alıb. Kremlin ziyafətinə rəsmi iş geyimində gəlməyib. Halbuki, bu status ancaq SSRİ rəhbərinə aid olub. Lakin bu addım “xalqlar atası”nın xoşuna gəlib. Stalin Britaniyanın baş nazirinə yaxınlaşaraq deyib: “Moskvada daha çox qala bilərsinizmi?”. Çörçill cavab verib ki, diplomatiya vasitəsilə əlindən gələni edib. Sonra maraqlı məqam yaşanıb: Çörçill qapıya tərəf gedəndə Stalin baş naziri saxlamaq üçün onu qabaqlayıb. O, Çörçilli razı sala bilib. Ağıllı diplomat daha bir gün Moskvada qalıb.
Lakin tərəflərin növbəti görüşü Stalinin Kremldəki şəxsi mənzilində baş tutub. Həmin gün ev sahibinin qızı qonaqlar üçün donuz əti bişirib. Stalin də Çörçill kimi “gecə bayquşu” olub. Diplomat ser Arçibald Klark Kerr şahidi olduğu görüş barədə danışarkən deyib: “İkisinin qarşılıqlı əlaqəsini izləmək son dərəcə maraqlı idi. Toqquşdular, geri çəkildilər və yenidən toqquşdular və sonra yavaş-yavaş, lakin şübhəsiz ki, hər biri digərinin miqyasını daha yaxşı başa düşdükcə yaxınlaşdılar və nəhayət, bir-birlərinə istiləşdilər.
Həmin görüşə qismən cavabdeh olan mənim üçün bu, çox narahat anlar demək idi. Amma sonunda mən çox razı qaldım və bunu olduqca müdriklik hesab etdim. İndi bir-birlərini daha yaxşı tanıdıqları üçün hər biri mesajları düzgün qiymətləndirə biləcəkdilər.
Hər ikisi qeyri-adi dərəcədə narahat və hərəkətsiz idi. Stalin vaxtaşırı ayağa qalxıb böyük otaqdan keçib masaya tərəf gedir, orada siqaret axtarırdı. Onları tapdıqdan sonra onları parçalayacaq və tütünü öz absurd əyri tütəklərinə dolduracaqdı.
Baş nazir isə növbəsi ona çatanda yerindən qalxıb ətrafda gəzir, oturarkən açıq-aşkar ayaqlarına yapışmış şalvarını əlləri ilə nizama salırdı.. O axmaq fiqurada isə rütbəyə tam laqeydliklə çox böyük gücdən xəbər verən bir şey var idi... Baş nazir hər şeyin əla olduğunu hiss edirdi”.
Çörçil həqiqətən böyük miqdarda alkoqol içən Stalinlə ayaqlaşmağa məcbur olub, lakin o, bu qədər araq içə bilməyib. Buna baxmayaraq, ingilis vəziyyətdən çıxmağı bacarıb. Diplomat lord Kadoqan səhər tezdən onlara qoşulanda liderlər hələ də masa arxasında olublar. Diplomat qeyd edib ki, artıq yüngül baş ağrısından şikayət edən Çörçill müdrikcəsinə özünü nisbətən zərərsiz Qafqaz qırmızı şərabı ilə məhdudlaşdırıb.
Moskva görüşündə tərəflərin bir-birini yalnız sözlə incitməyə çalışıb. Stalinin istədiyi əməliyyat isə iki il sonra, 6 iyun 1944-cü il tarixində başlayıb. 160 min nəfərə yaxın qoşun hissələri La-Manşı keçib, bununla da Fransada yerləşən müttəfiq qoşunlarının sayı iki milyona çatıb.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
02 Iyul 2025
01 Iyul 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ