Onlayn ictimai-siyasi qəzet
İranın nüvə çalışmaları: İsrail niyə Natanza xüsusi diqqət yetirir?
İranın Natanz şəhəri yaxınlığında yerləşən nüvə obyektinin yerüstü hissəsinin məhv edildiyi MAQATE tərəfindən təsdiqləndikdən sonra bu obyektdə hansı fəaliyyətlərin həyata keçirildiyi aydın olub.
Musavat.com BBC-yə istinadən xəbər verir ki, Tehrandan 250 km cənubda yerləşən zavod İranın uranın zənginləşdirilməsi üzrə ən böyük obyektidir.
Təbii uran-238 sentrifuqaların köməyi ilə zənginləşdirilmə, yəni tərkibində yüksək aktivlikdə olan uran-235 izotopunun tərkibini artırmaq üçün emal edilir. Reaktor yanacağını əldə etmək üçün uran-235-in konsentrasiyasını 3-4 faizə, silah dərəcəli uran üçün isə 90 faizə çatdırmaq lazımdır.
Reaktor yanacağı və nüvə bombası doldurmalarının istehsalı eyni texnologiyadan istifadə etməklə eyni avadanlıqda həyata keçirilir və yalnız zənginləşmə dərəcəsi ilə fərqlənir. Zavodu əldə etmədən onun tam olaraq nə istehsal etdiyini müəyyən etmək mümkün deyil.
İran həmişə nüvə proqramının yalnız dinc məqsədli olduğunu iddia edib. Lakin dünya ictimaiyyəti buna şübhə ilə yanaşır.
2015-ci il müqaviləsinə əsasən, İran 2026-cı ilə qədər yalnız Natanzdakı 5060-dan çox köhnə sentrifuqdan istifadə etməyi, daha səmərəli olanları tətbiq etməməyi və ikinci obyekti olan yeraltı Fordo kompleksində uranı 2031-ci ilə qədər zənginləşdirməyəcəyini vəd etmişdi.
Lakin Tehran 2019-cu ildə ABŞ-ın o zamankı prezidenti Donald Trampın 2015-ci il sazişindən çıxmaq və sarsıdıcı iqtisadi sanksiyaları bərpa etmək qərarına cavab olaraq bu öhdəliklərdən imtina edib.
İran nüvə silahı yaratmağa nə dərəcədə yaxındır?
İsrail İrana qarşı hərəkətlərini Tehranın nüvə silahı yaratmaq səylərini sürətləndirməsi ilə əsaslandırır. Amma Tehran həmişə nüvə proqramının sırf dinc məqsədli olduğunu israr edib.
Economist-in müdafiə redaktoru Şaşank Coşi bildirir ki, İran 1980-ci illərdən bəri nüvə proqramı ilə məşğuldur və 1990-cı illərdə bir neçə nüvə bombası yaratmaq və hətta sınaqlar keçirmək qərarına gəlib. Lakin 2003-cü ildə Amerika kəşfiyyatının məlumatına görə, bu proqram dayandırılıb: “Səbəblərdən biri o zaman ABŞ-ın artıq İranın hər iki tərəfindəki ölkələri: İraq və Əfqanıstana girməsi ola bilərdi”.
Hətta bu ilin martında ABŞ Milli Kəşfiyyatının direktoru Tulsi Qabbard demişdi ki, Amerika kəşfiyyatının məlumatına görə, İran bomba hazırlamaq qərarına gəlməyib.
Amma bu o demək deyil ki, İran nüvə silahı istehsalı üçün zəruri olan fərdi komponentlər üzərində işləməyib: "Məsələn, İran nüvə partlayışının kompüter modelləşdirilməsi ilə məşğul idi və nüvə qurğularında plastik partlayıcıların istifadəsini araşdırırdı. İsrail üçün isə bu, bomba istehsalı istiqamətində qəbuledilməz addım kimi görünürdü. İnanıram ki, ümumilikdə İran son aylarda nüvə silahı yaratmağa o qədər də yaxınlaşmayıb. Onun uran ehtiyatları artıb, lakin əsas dəyişiklik 2018-ci ildə Donald Trampın ABŞ-ı nüvə sazişindən çıxarması ilə baş verib. O vaxtdan bəri İranın zənginləşdirmə imkanları və uran ehtiyatları kəskin şəkildə artıb".
Bir neçə həftə əvvəl MAQATE İranda artıq 60 faizə qədər zənginləşdirilmiş 408 kq uranın toplandığını, bunun silah dərəcəsinə yaxın olduğunu və bu məbləğin doqquz nüvə yükü üçün kifayət edəcəyini elan edib.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
15 Iyun 2025
14 Iyun 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ