Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Gözəl örnəklərə qoz qoymamaq... – nə yapon ola bilirik, nə də alman
Feysbuk dostlarımız tez-tez başqa ölkələrdəki nümunəvi adətlər haqqında paylaşımlar edirlər. Maraqlı, heyrətamiz, həsəd aparılacaq mətləblər olur. Burada məqsəd həmvətənlərimizə yandı-qındı vermək deyil, məqsəd odur ki, onlardan örnək götürək, biz də elə edək.
Düzdür, bəzi vətənpərvər soydaşlar paylaşımı müşayiət edən “bizdə belə deyil” kimi sözləri hərləyib-fırlayıb öz millətimizin aşağılanması kimi yozurlar, amma bu tam haqqı, elə deyil. O cür paylaşım edən bir çox dostların əsl niyyətindən xəbərim var. Yeri gəlsə, onlar millətimizin yuxarılanmasına çalışan adamlardır.
Məsələn, bu günlərdə elə dostlardan biri (özüm adını çəkmirəm ki, bəziləri deyəcək, o ateistdir) Yaponiyadan bir örnək göstərib, yazıb ki, bu ölkədə işə tez gələnlər maşınlarını ofisdən uzaqda saxlayırlar ki, gecikənlər daha yaxında saxlaya bilsinlər və işə gecikməsinlər.
Bu adətin adına Omoiyari deyirmişlər. Bunu yaponlara lap uşaqlıqdan öyrədirlər. Sosial fəlsəfədir, qısa məğzi odur ki, eqoist olmaq olmaz, başqalarını da düşünməlisən. Belə olanda səni də düşünürlər, həyat rahatlaşır.
Biz belə şeyləri bilmərik, birdən-ikiyə öz ölkəmizdə olmayıb, qonşu ölkələrdən də gəlməyib. Namxuda, qonşularımız da özümüz kimidir. Hamısı.
Başqasını düşünmək, qonşunu iki inəkli istəmək, yetim sevindirmək, nə bilim, balığa rəhm edib dəryaya atmaq-filan, bunlar folklor nümunələrində olur. Real həyatda devizimiz “közü öz qabağına eşmək”, “mən salim olum, cümlə-cahan batsa da, batsın”, “məndən ötdü qardaşıma dəydi, elə bildim, saman çuvalına dəydi”, “qarın qardaşdan irəlidir” və sairdir.
Düzdür, istisnalar həmişə var, amma heç bir istisna qaydanı pozmur. Oxumuş adamlar demişkən, əsas məsələ tendensiyanın necə olmasıdır.
2018-ci ildə Rusiyada keçirilən futbol mundialı zamanı stadionun tribunalarındakı yaponları tez-tez göstərirdilər. Əllərində iri sellofan torbalar olurdu, gülümsər çöhrə ilə özlərinin və başqalarının oyun zamanı yerə tökdükləri zibilləri (plastik cürdəkləri, çipsi, popkorn, tum qablarını və s.) yığışdırırdılar. Onlar bu hərəkətləri ilə Rusiyaya, eləcə də bütün dünyaya parlaq nümunə göstərdilər, eyni zamanda özlərini reklam etdilər. Milyonlarla insan gördü ki, yaponlar təmizkar, intizamlı, təkəbbürsüz xalqdır. Onlar bu işlərini Qətərdəki mundialda da davam etdirdilər.
Amma bu örnək başqalarına, onları müşahidə edənlərə ibrət oldumu? Olmadı. Çünki qanacaq və tərbiyə uzun vaxt, gərgin və ardıcıl səy tələb edən şeydir. Sən on il nümunə və ardıcıl səy göstərərsən, amma gönüqalın səyin biri ilk fürsətdəcə yeri-yurdu zibilliyəcək, sonra da hırıldaya-hırıldaya, irişə-irişə, təşər-təşər gedəcək.
Tərifləməyə qalsa, özümüzü tərifləməyə yararlı olan xeyli hekayəti mən də bilirəm. Yarım saat dayanmadan danışmaq, qonaqpərvərliyimizdən tutmuş hər sahədə istedadlı olmağımıza qədər dastanlar bağlamaq olar. Amma onlar qüsurlarımızın kölgəsində qalacaq.
O gün dostlardan biri iki azərbaycanlı qardaşların İsveçdən gəlmiş bloqerləri yaxşı qonaq etmələrindən, onlarda ölkəmizin insanları haqqında xoş təəssürat yaratmalarından bəhs edən bir status paylaşmışdı, oxuyurdun, ürəyin açılırdı.
Ancaq belə işlərlə yanaşı, xarici turisti “20 Yanvar” metrostansiyasından “İnşaatçılar”a Şamaxinka-avtovağzal-Sulutəpə-Xocasən-Meyvəli bazarı – dairəvi yol – Yeni Yasamal – “Günəş-petrol” marşrutu ilə dolandırıb aparan və 25 dollar tələb edən taksi sürücüsü də olub axı. Hələ Qəbələdə 15 kiloluq toğlunun kababı üçün 250 kiloluq cöngənin pulunu tələb edən restorator əmilərdən danışmıram.
Bəs vaxt məsələsində özümüzü necə öyək? Siz heç bu ölkədə gündüz saat 11-ə təyin edilmiş iclasın saat 11-də və ya 12-yə 15 dəqiqə işləmiş başladığını görmüsünüzmü? Ola bilməz. Nadirən belə şey olubsa, ya təşkilatçılar bizdən olmayıb, ya da iştirakçılar.
Budur, neçə yüz ildir almanlar vaxt məsələsində dəqiq olmağı dünya əhlinə öyrədə bilmirlər. Çətindir.
Haramxorluq, müftəxorluq, şərləmə, rüşvət hesabına qabağa düşmək cəhdi – bir bizdə, bir də bizim günümüzdə olanlarda. Xarici ölkələrdən birində yaşayan azərbaycanlıların qrupuna əlavə ediblər. Ordakı paylaşımlara baxıram, mat qalıram. Avropanın göbəyində yaşayan həmvətənlərimiz bir-birindən soruşur ki, burda sürücülük vəsiqəsini necə əldə etmək olar – imtahan vermədən, əziyyət çəkmədən, alternativ yolla. Başqa biri ona “pul atıb” qaçan soydaşını axtarır, şəklini paylaşır, “ehtiyatlı olun, dələduzdur” xəbərdarlığı edir. O biri hansı yollarla Avropaya yerləşməyin mümkünlüyünü, “etibarlı düzüb-qoşan” olub-olmadığını soruşur.
İl-ildən də pisləşir. Cəhalət, mədəniyyətsizlik, vəhşilik ölkələri təzədən basır. Bəşər əhli elm və texonologiyayalar sayəsində nə qədər qabağa gedirsə, cəhalət onlarla dabanbasaraq gedir və ətəyindən yapışaraq, “yox, elə deyil” deyə geri dartır.
Biz də geri dartılanlar sırasındayıq. Ona görə də yalandan özümüzü oyub, sinəmizə döyməyək. Naqis cəhətlərimizi deyə-deyə düzəltməliyik, onlardan imtina etməliyik. Yoxsa “Cavanşirəm, Babəkəm, Nəbiyəm, Koroğluyam, Azərbaycan oğluyam” mahnısını mən də bilirəm. 93-ün noyabrında bunu hamıdan yaxşı Qiyasəddin adlı taqım yoldaşımız oxuyurdu. Xındırıstana çatandan bir gün sonra xayasını lezva ilə çərtdi ki, guya qrıjası var. Üstü açıldı, döyüb saldılar hauptvaxta.
Samir SARI 
XƏBƏR LENTİ
31 Avqust 2025
30 Avqust 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ