Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Uğrunda 100 milyardlar xərclənir: Bu gün haqqında nələri bilirik? MÜHÜM ARAŞDIRMA
15 may dünyada Beynəlxalq İqlim Günü kimi qeyd olunur.
İqlimi qorumaq bu gün bəşəriyyətin qarşısında duran ən böyük problemlərdən biridir. Qlobal istiləşmə, təbii fəlakətlər, hava şəraitinin dəyişməsi və s. Yer kürəsinin iqliminin pisləşməsinə səbəb olur, nəticədə insanların ərzaq, həyat və əmlak təhlükəsizliyinə, təbii ehtiyatların vəziyyətinə və dövlətlərin tarazlı inkişafına mənfi təsir göstərir.
Planetdə geridönməz iqlim dəyişikliyinə səbəb olan əsas problemlərdən biri atmosferdə istixana qazlarının konsentrasiyasının artmasıdır.
Hələ 1992-ci ildə Rio-de-Janeyroda 180 ölkənin nümayəndələrinin iştirak etdiyi Yer Sammiti (Earth Summit) keçirilib və həmin çərçivədə BMT-nin Çərçivə Konvensiyası qəbul edilib.
Konvensiya ozon təbəqəsinin vəziyyətini tənzimləyən əvvəlki bəyannamələrə və protokollara əsaslanır. Konvensiya ətraf mühiti insan fəaliyyətindən qorumaq üçün əsas qaydaları ehtiva edir. Daha sonra planetdə iqlimin stabilləşdirilməsinə yönəlmiş digər mühüm sənədlər də imzalanıb.
Bəs bu gün dünya ölkələri iqlim dəyişiklikləri ilə mübarizəyə nə qədər vəsait xərcləyirlər?
Musavat.com bununla bağlı araşdırma aparıb.
2024-cü il üçün iqlim dəyişiklikləri ilə mübarizə sahəsində sərf edilən vəsaitlər hələ rəsmi olaraq yekunlaşmamış olsa da, bəzi mənbələrdən bu barədə məlumat əldə etmək mümkündür.
ABŞ 2024-cü il üçün iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə tədbirlərinə İnflyasiya Azaltma Qanunu (“Inflation Reduction Act”) çərçivəsində təqribən 370 milyard dollar ayırıb. Bu məbləğ əsasən təmiz enerji, elektromobil nəqliyyatı və karbon emissiyalarının azaldılması üçün istifadə olunur.
Avropa İttifaqı da (Aİ) iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə və ekoloji keçid üçün ciddi vəsaitlər ayırıb. Aİ 2021-2027-ci illər arasında iqlim və yaşıl enerji keçidinə sərf etmək üçün 1 trilyon avrodan çox vəsait ayırmağı planlaşdırıb. Bu vəsait həmçinin “Avropa Yaşıl Saziş”i çərçivəsində iqtisadiyyatın aşağı karbonlu modelə keçməsi üçün istifadə olunacaq. Qeyd edilir ki, bu, Aİ-nin ümumi büdcəsinin çox böyük hissəsi deməkdir.
Xatırladaq ki, “Avropa Yaşıl Sazişi” çərçivəsində, 2020-ci ildə Avropa Komissiyası 750 milyard avro dəyərində tədbirlər paketi qəbul etdi ki, vəsait COVID-19 pandemiyasından sonra iqtisadi bərpa prosesində həm də iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə məqsədilə yaşıl enerji və digər ekoloji layihələrə investisiya qoyulmasına yönəldildi.
Məqsəd Aİ-nin iqlim siyasətinə dəstək vermək və 2050-ci ilə qədər karbon neytral hədəfini həyata keçirməkdir.
Beynəlxalq maliyyə qurumları, xüsusilə Dünya Bankı və Asiya İnkişaf Bankı iqlim dəyişikliyinin təsirinə məruz qalan ölkələrə yönəlmiş maliyyə dəstəyi təmin edirlər.
Dünya Bankı 2024-cü ildə bu istiqamətdə ciddi vəsaitlər ayırmağa davam edib.
Ötən il Dünya Bankı iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün təxminən 30 milyard ABŞ dolları həcmində vəsait ayırdığını açıqlayıb.
Bu məbləğ həm sərmayə, həm də kreditlər şəklində müxtəlif iqlim layihələrinə yönəldilir. Dünya Bankı həm bərpaolunan enerji, həm də təbii resursların dayanıqlı istifadəsi sahəsində çoxsaylı layihələri maliyyələşdirir. Məsələn, bu vəsaitlər iqlim dəyişikliklərinin təsirlərinə qarşı hazırlığı artırmaq və ətraf mühitin qorunması məqsədilə yeni layihələrə yönəldilir.
Asiya İnkişaf Bankı (ADB) isə Asiya və Sakit Okean bölgəsindəki ölkələr üçün iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə və dayanıqlı inkişaf təşəbbüsləri həyata keçirir. Bu bank xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədəki ehtiyaclarını qarşılamaq üçün böyük məbləğdə vəsaitlər ayırır.
2024-cü ildə ADB inkişaf, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə məqsədilə 10 milyard ABŞ dolları dəyərində vəsait ayırdığını açıqlayıb. Bu məbləğ əsasən Asiya və Sakit Okean regionunda iqlim dəyişikliklərinin təsirlərini azaltmaq və dayanıqlı inkişaf layihələrini dəstəkləmək üçün sərf ediləcək.
ADB yaşıl infrastruktur layihələrinə, o cümlədən iqlimə uyğun infrastrukturun qurulmasına da sərmayələr qoymaqdadır. Məsələn, elektrik şəbəkələrinin modernləşdirilməsi və suvarma sistemlərinin davamlılıqla təmin edilməsi kimi sahələr bu vəsaitlə maliyyələşdirilir.
Dünya Bankı və Asiya İnkişaf Bankı əsasən inkişaf etməkdə olan və az gəlirli ölkələrə iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə kömək edir. Bu vəsaitlər enerji keçidi, dayanıqlı kənd təsərrüfatı, su ehtiyatlarının idarə olunması kimi sahələrə yönəldilir.
Beləliklə, 2024-cü ildə Dünya Bankı və Asiya İnkişaf Bankı iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə təxminən 40 milyard ABŞ dolları həcmində maliyyə vəsaiti ayırıb.
Bu sərmayə əsasən iqlimə uyğun enerji sistemlərinin qurulması, karbon emissiyalarının azaldılması və ətraf mühitin qorunması istiqamətində həyata keçiriləcək böyük layihələrə yönəldilir.
Nigar HƏSƏNLİ,
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
15 May 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ