Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Azərbaycanın dəmir mövqeyi: Düşənbədə diplomatiya döyüşü və Əliyevin sakit qələbəsi
Əsl Azərbaycan diplomatiyası tarixən özünəməxsus (dövlətcanlı, vətəncanlı, gələcəkyönümlü) səviyyə və səciyyə ilə seçilməyi bacarıb. Özəlliklə, ən yeni tarixdə İlham Əliyevin adı ilə sıx bağlı olan hücum diplomatiyasını vurğulamalıyıq. Bəli, bizim siyasət heç vaxt emosiya, həyəcan və qisas üzərində qurulmayıb; o, ədalətin və suverenliyin düz mütənasibliyi üzərində yüksəlib.
Bax, dost Tacikistanın paytaxtı Düşənbədə Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycan Prezidenti ilə ikitərəfli görüşdə söylədiyi sözlər də həmin o düz mütənasibliyin diplomatik nəticələrindəndir. Hamının bildiyi kimi, rus dövləti son aylar bizə münasibətdə – sözdə yox, gerçəkdə – nəinki dost, faktiki olaraq “dost olmayan ölkə, xalq” kimi davranıb və yaxud belə davranışları daha da şiddətləndirmişdi.
Əlbəttə, güclü siyasi iradə ilə “uhulət-suhulət”in bir arada tutulması – Azərbaycanın diplomatiya dərsidir və öz bəhrəsini verir.
Ötən ilin son ayında baş vermiş məlum təyyarə insidenti – yalnız bir aviasiya hadisəsi deyildi. Əlbəttə, bu, dövlətlərarası münasibətlərdə güvən sınağı idi. Prezident Əliyevin nümayiş etdirdiyi soyuqqanlı mövqe, emosiyadan uzaq, lakin prinsipial davranış Azərbaycanın bütün parametrlərlə haqlı olduğunu bir daha və çox dəqiqliklə göstərdi.
Bəli, rəsmi Bakı tələsmədi, amma tələblərini səhih şəkildə sıraladı:
• məsuliyyətin qəbul edilməsi,
• rəsmi üzr istənməsi,
• kompensasiya və
• günahkarlara cəza.
Bu, sövq-təbii “reaksiya” deyil, dövlət düşüncəsinin formulu idi.
Bəs Putinin Düşənbədəki – ictimaiyyətə bəlli açıqlaması sadəcə bir jestdirmi? Yox! –
“Hələ o vaxt, bizim ilk telefon danışığımız zamanı mən yalnız faciənin məhz Rusiya səmasında baş verdiyinə görə üzr istəmədim, həm də həlak olanların ailələrinə ən səmimi başsağlığımı bildirdim.
İndi bu fikirləri bir daha təkrarlamaq, yenidən ifadə etmək və bildirmək istəyirəm ki, biz, əlbəttə, razılaşdığımız kimi, istintaqa hər cür kömək göstəririk.”
Bu sözlər, Moskvanın Bakı qarşısında mənəvi və siyasi məsuliyyəti faktiki olaraq qəbul etməsi və ya qəbul etməkdən başqa variantının qalmadığı anlamına gəlmirmi?
Rusiya Prezidenti bunu təkrar edərək təkcə keçmiş hadisəyə deyil, həm də gələcək münasibətlərə inam körpüsü salmağa çalışdı. Ərazicə Yer üzünün ən böyük dövlətinin başçısının bəlkə kiçik həcmli kimi görünən izahının içində böyük bir geosiyasi ifadəlilik və etiraf vardır.
Bu məqamda vurğulamadan keçməyək: bizim qazanclarımız bəllidir – əxlaq, güvən, etika! Bəli, imzaların qüvvədən düşdüyünün tez-tez şahidi olduğumuz dünyada bizim sözümüz imzamız qədər keçərlidir. Bunu dost da bilir, dost olmayan da.
Bəziləri üçün diplomatiya bəzən masada müharibədir; amma Azərbaycan diplomatiyası sübut etdi ki, ədəblə aparılan müzakirə yeri gələndə ən sərt ultimatumdan daha güclü ola bilir.
Bu hadisədə – təyyarə insidentində də, biz nə Rusiyanı hədəf aldıq, nə də beynəlxalq arenada aqressiv mövqe tutduq. Əksinə, ədalətli, ləyaqətli tələblər irəli sürdük – və budur, istədiyimiz nəticədən başqa bir nəticəni qəbul etməyəcəyimizi hər kəs gördü, bildi, dərk etdi.
Avropada – Kopenhagendə Fransa Prezidentinin davranışı, Azərbaycan Prezidenti ilə görüşü də, buna bənzər bir gərginlik zəncirinin Avropa halqası idi. Asiyada – Düşənbədə Putinin etirafı bayaq vurğuladığımız sonucun diplomatik kodlaşdırılmış formasıdır. Bizim işimiz haqq işidir; Avropa olsun, Asiya, yaxud bütöv Avrasiya və ya Amerika olsun – haqq incələr, üzülməz!
Beləliklə, bu hadisə bir daha göstərdi ki, Azərbaycan artıq bölgədə reaktiv yox, proaktiv gücdür. Yəni dövlətimiz hadisələr baş verdikdən sonra onlara cavab verən, necə deyərlər, tədbirə yox, tədbirsizliyə reaksiya göstərən davranış modeli ilə hərəkət etmir, hadisələri qabaqlayan, ssenarini özü quran və vektoru özü müəyyən edən davranış tərzinə malikdir.
Azərbaycan yalnız cavab vermir, həm də məsələlərin gedişini özü formalaşdırır.
Biz münasibətləri məntiqlə, məsuliyyətlə, hüquqla tənzimləyirik; bizimki hansısa əsassız tələb və emosiyalarla hərəkət deyil. Doğru olan da bu deyilmi?
Düşənbə görüşü həm də postimperial psixologiyanın tədricən gerçək siyasətə çevrilməsi prosesindən xəbər verir.
Ərazisi böyük olanda, nüvə dövləti olanda nə olar? Bizim də tariximiz qədim, mədəniyyətimiz zəngin, gələcəyimiz böyükdür. Rusiya bizimlə münasibətləri qarşılıqlı maraq, sayğı və tarixi məsuliyyət üzərində qurmalıdır.
Bundan sonrakı Azərbaycan-Rusiya münasibətləri öncəki illərdəkinin tam eynisi olmayacaq.
Belə hesab edən, belə görən, belə yaraşdıranlar haqsızmı?.. Əsla, yox.
Kreml keçmişin yanlışlıqlarını, kobudluqlarını qətiyyən təkrarlamamaq, qonşuluğun yeni modelini formalaşdırmaq yolunu tutmalıdır – havada da, suda da, quruda da.
DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!
Əkbər Qoşalı 
XƏBƏR LENTİ
10 Oktyabr 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ