Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Moskva olimpiadasına biabırçı hazırlıq: Minlərlə insan ruhi xəstəxanalara və düşərgələrə aparılıb
45 il əvvəl Moskvada üzgüçü Salnikovun qələbələri, Vısotskinin ölümü və Olimpiya talismanı Mişkanın uçuşu ilə yadda qalan XXII Yay Olimpiya Oyunlarına hazırlıq sürətlə gedib.
SSRİ-də keçirilən yarışlara görə 50 minə yaxın insan - evsizlər, xroniki alkoqoliklər, məhkumlar və narkomanlar, fahişələr və dissidentlər paytaxtdan məcburi şəkildə çıxarılıb, məktəblilər və tələbələr düşərgələrə, tikinti dəstələrinə göndərilib. Şəhərdə qalan sakinlər öz küçələrini tanımayıblar: Moskva təmiz, geniş və demək olar ki, boşalıb.
Olimpiadaya hazırlıq
1975-ci ilin sonunda Sov.İKP MK-nın baş katibi Leonid Brejnev qəfildən Moskva olimpiadasının bahalığından narahat olub. Yarışlar üçün obyektlərin tikintisi dövlət xəzinəsinə sarsıdıcı zərbə vurub. Bununla belə, sovet liderləri hələ də xərclərin əhəmiyyətli hissəsini xarici tamaşaçılardan, Qərb şirkətlərindən və Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin sponsorlarından almağa ümid ediblər. Moskva, Kiyev, Leninqrad və Minsk 90 mindən çox xarici qonağı və 200 minə yaxın sovet turistini gözləyib.
Sovet hakimiyyəti 1977-ci ilin əvvəllərində Moskvada erməni millətçiləri tərəfindən həyata keçirilən silsilə terror aktlarından çox narahat olub: metroda, Lubyankada və 25 oktyabr küçəsində (indiki Nikolskaya) bombalar partlayıb.
Geosiyasi fon da SSRİ-nin xeyrinə olmayıb. 1979-cu ilin sonunda sovet qoşunlarının Əfqanıstana yeridilməsi həm ABŞ-ı, həm Qərbi Avropanı, həm də bir sıra müsəlman ölkələrini qəzəbləndirib. Avstraliya sovet gəmilərinin limanlarına daxil olmasını qadağan edib, Portuqaliya 200 millik zonasında balıq ovuna veto qoyub, Yeni Zelandiya sovet səfirini ölkədən qovub.
Sərgilər və turlar məhdudlaşdırılıb və ləğv edilib, eləcə də müxtəlif sahələrdə hər hansı əməkdaşlıq, banklar kredit verməkdən imtina edib. Gözlənildiyi kimi, Birləşmiş Ştatlar SSRİ-yə taxıl satmaqdan imtina edərək hamıdan irəli gedib - bundan sonra Moskvada makaron və un yoxa çıxıb.
Andropov xarici təhlükənin risklərini qiymətləndirərkən, daxili işlər naziri Nikolay Şelokov kriminal strukturları təmizləməklə məşğul olub. 1979-cu ilin ikinci yarısında Moskvada qanunsuz taksi sürücülərinin böyük şəbəkəsi məhv edilib. 1980-ci ilin yazında milis daha bir irimiqyaslı “Arsenal” əməliyyatı keçirib və bu əməliyyat zamanı əhalidən kütləvi şəkildə silah, sursat və partlayıcı maddələr müsadirə edilib.
İnsanların kütləvi köçürülməsi
Köçürülmələrin təxmini miqyası Sov.İKP MK-nın 1979-cu ilin iyulunda çıxan “Olimpiada zamanı Moskvaya girişə müvəqqəti məhdudiyyətlərin tətbiqi və vətəndaşların 1980-ci ilin yayında tikinti komandalarına, idman, pioner düşərgələrinə və digər istirahət zonalarına göndərilməsi haqqında” sənədində aydın göstərilib.
Rəsmilər paytaxtda təxminən 150 min əcnəbi və 100 min sovet vətəndaşı - idmançılar, hakimlər, məmurlar, jurnalistlər, turistlər gözləyib. Bundan əlavə, yarışlara xidmət etmək üçün başqa rayonlardan 26 min işçi və mütəxəssis gəlməli olub. Müvafiq olaraq, bəzilərini şəhərə buraxmaq üçün digərlərini çıxarmaq lazım olub.
Milis içki aludəçisi olanlarla olimpiadadan əvvəl mübarizə aparıb. Onlar, 1997-ci ilə qədər düzəlişlərlə qüvvədə qalan RSFSR-in 1960-cı il Cinayət Məcəlləsinə sistematik avaralıq və ya dilənçilik üçün həbs cəzası nəzərdə tutan 209-cu maddə ilə “sıradan” çıxarılıb. Onların çoxu ruhi xəstəxanalara göndərilib.
Eyni aqibət möhtəkirləri və valyuta dilerlərini - xarici malları alıb-satanları, xarici pulları rubla dəyişənləri də gözləyib. Moskvanın ən mötəbər otellərində əcnəbilərin yanında dolanan fahişələr, narkomanlar və alkoqoliklər də deportasiyaya məruz qalıblar. Kriminal aləmin liderləri ilə qabaqlayıcı işlər aparılıb, onlara oyunlar zamanı soyğunçuluqdan çəkinmək tövsiyə olunub. Milisə qulaq asmayanlar düşərgələrə sürgün edilib.
Bundan başqa, paytaxtın mərkəzindəki ictimai tualetlərdə bir-iki əməliyyatçı növbə çəkərək, “yem” rolunu oynamağa məcbur edilib. Tələyə düşən cinsi azlıqlar saxlanılaraq milis avtobuslarına aparılıb. Plana görə, hər bir məmur gündə bir və ya iki gey saxlamalı olub.
Adi işçilərə könüllü xalq dəstələrinin komsomol əməliyyat dəstəsinin fəalları kömək ediblər. Heyət üzvləri xidmətlərinə görə məzuniyyət, ictimai nəqliyyatda pulsuz gediş və üç-dörd gün əlavə məzuniyyət alıblar. 1980-ci illərdə komsomol dəstəsinin üzvləri milislə birgə şəhərə lazım olmayan insanları üç dəmiryol vağzalına gətirib və xüsusi müəssisələrdə əyləşənlər protokollar tərtib edərək həmin adamları şəhərdən uzağa göndəriblər.
Məcburi qovulma təkcə cinayətkarlar və evsiz insanlarla məhdudlaşmayıb. Vaxtilə sərxoş halda tutularaq protokol tərtib edilən vətəndaşın mənzilində yerli milis əməkdaşının görünməsi halları olub. Bütün tələbələr isə yay boyu pioner düşərgələrində saxlanılıb. Onların yataqxanalardakı yerlərində xarici turistlər yerləşdirilib.
Görülən tədbirlərə baxmayaraq, Moskva olimpiadasının kabusu oğurluq olub. Hətta ən sadə elektrik lampaları belə oğurlanıb. Milis rəislərinə şikayət ediləndə, onlar təvazökarlıqla belə "xırdalıqlara" əhəmiyyət verməməyi təklif ediblər. SSRİ-nin hər yerindən Moskvaya göndərilən milis dəstəsi (müxtəlif mənbələr onların sayını 34-dən 56 minə qədər hesablayır) nəhayət, Vladimir Vısotskinin dəfn mərasimində asayişi təmin etmək üçün lazım olub. Bu hadisə, məlum olduğu kimi, bir neçə gün Moskva olimpiadasına kölgə salıb. On minlərlə insan Vısotskini onun mahnıları ilə yola salıb.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
29 Iyul 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ