Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Necmettin Erbakan və Abdullah Öcalan bağlantısı: İslamçılıq, PKK və sülh prosesinin görünməyən tarixi
Yeni ortaya çıxan müsahibə və iddialar bir çox həqiqəti sual altına alır…
Türkiyə siyasətində illərdir müzakirə olunan və bəzən tabu kimi qorunan bir məsələ var: Kürd məsələsinin çözümü və PKK ilə aparılan danışıqların tarixi. İndiyə qədər bu prosesin başlanğıc nöqtəsi kimi 2009–2015-ci illər arasında Ədalət və İnkişaf Partiyası (AKP) hökumətinin təşəbbüsləri önə çəkilsə də, yeni ortaya çıxan bir müsahibə və sənəd göstərir ki, bu prosesin ilk təməli Necmettin Erbakan hökuməti dövründə, yəni 1990-cı illərdə qoyulub.
Yeni sənəd: Erbakan “Apo”ya emissar göndərmişdi
Musavat.com xəbər verir ki, bu sensasion iddia Rûdaw.net portalında dərc edilən bir müsahibədə yer alıb. Müsahibəni verən şəxs isə sıradan biri deyil – Dünya Müsəlman Alimləri Birliyi Başkanı və siyasi İslamın regiondakı ideoloqlarından biri sayılan Prof. Dr. Ali Muhyiddin el Karadağidir. Onun dediklərinə görə:
“Necmettin Erbakan baş nazir olduğu dövrdə mənim yanıma böyük bir İslam alimi göndərdi və dedi: ‘Abdullah Öcalan barış istəyirmi, istəmirmi, bunun mövqeyini öyrənmək istəyirik’”.
Bu açıqlama o deməkdir ki, hələ 1996-1997-ci illərdə – Erbakan-Çillər koalisiyası dövründə – Türkiyə rəhbərliyi Öcalanla dolayısı vasitələrlə təmas qurmağa çalışıb. Həmin dövrdə Öcalan hələ Türkiyədə ələ keçirilməmiş, Suriya və Livan arasında sığınacaqlarda gizlənən, PKK-nın canlı lideri idi.
İlk siyasi İslamçı təşəbbüs: Milliyyətçilik və İslamçılıq dilemması
Ən maraqlı məqamlardan biri isə Karadağinin verdiyi bu mesajdır:
“İslamçılar, Kürd məsələsinə milliyyətçilərdən daha realist və yumşaq yanaşırdı. Onlarla anlaşmaq daha asandır”.
Bu fikirlər əslində Türkiyə siyasi həyatında milliyyətçilik və İslamçılıq arasında olan fərqli yanaşmaları da ortaya qoyur. MHP-nin (Milliyyətçi Hərəkat Partiyası) klassik “tək millət” yanaşmasının əksinə olaraq, Refah Partiyası və onun davamçıları olan AKP və s. “ümmətçilik” ideologiyası ilə kürdləri inteqrasiya etmək modelini seçdilər.
Ali Muhyiddin el Karadağidir
Karadaği müsahibədə bildirir ki, həmin dövrdə Erbakan hökumətinin bu istiqamətdəki planı pozulub, çünki “Erbakana qarşı darbe edildi” – yəni 1997-ci ilin 28 fevral postmodern hərbi müdaxiləsi bu səyləri yarımçıq qoydu.
PKK ilə vasitəli təmaslar: Rolu olanlar və sənədlər
Ali el-Karadaği həm də Cemil Bayık – PKK-nın hərbi qanadının lideri – ilə dolayı yolla təmaslarının olduğunu açıq şəkildə etiraf edir. “Bizə birini göndərdi, görüldü, danışıqlar aparıldı,” deyə bildirən Karadaği, daha sonra Ahmet Türk, Dolmabahçe Mütabakatı, Almaniyadakı siyasi danışıqlar kimi detallarla prosesin dərinliyinə işarə edir.
Daha vacibi isə budur: PKK tərəfindən alınan mesajların sonradan birbaşa Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana çatdırıldığını etiraf edir. Beləliklə, məlum olur ki, sülh prosesi təkcə gizli danışıqlarla deyil, beynəlxalq İslamçı simalar və vasitəçilərlə də aparılıb.
“İmam Qəzzali” və “dəmirin kəsilməsi” metaforası
Karadaği sonda sülh prosesinin 30 illik bir cəhd olduğunu bildirərək, İmam Qəzzalinin bir sözünü sitat gətirir:
“Bir dəmiri bir zərbə ilə kəsmək olmaz. Bəzən yüz dəfə zərbə vurarsan, axırda bir zərbə ilə kəsilər. Amma onu kəsən, son zərbə deyil – öncəkilərdir.”
Bu sözlər, əslində, Türkiyənin 1990-cı illərdən bəri PKK və kürd məsələsi ilə bağlı atdığı müxtəlif diplomatik və hərbi addımların ardıcıllığını və bir-birinə bağlılığını göstərir.
Kürd məsələsinin iqtisadi ölçüsü: “Sərmayə savaşı sevməz”
Müsahibənin digər maraqlı hissəsində Karadaği açıq şəkildə bildirir ki, Kürd bölgələrində sülh və sabitlik olmadan iqtisadi inkişaf mümkün deyil:
“Sərmayə müharibənin, terrorun olduğu yerə getməz. Türkiyənin inkişafı üçün Kürdlərlə anlaşması strateji məsələdir.”
Bu da göstərir ki, həm İslamçılar, həm də müasir siyasi iqtisadçılar üçün kürd məsələsi təkcə ideoloji və təhlükəsizlik problemi deyil, həm də iqtisadi strateji prioritet sayılır.
“Türkiyə Kürdistanı” ifadəsi və son mənzərə
Karadağinin müsahibəsində keçən bir ifadə isə xüsusilə mübahisəlidir:
“Türkiyənin doğusu və ya ‘Türkiye Kürdistanı’ adlanan bölgədə sülh olmasa, inkişaf olmaz.”
Bu ifadə, Türkiyə dövlətinin rəsmi siyasəti ilə ziddiyyət təşkil edir, çünki “Kürdistan” anlayışı ancaq İraq daxilində muxtar bölgə olaraq qəbul edilir. Bu terminə Türkiyə daxilində istinad edilməsi bölgəsəl bölünmə təbliğatı kimi dəyərləndirilə bilər və böyük siyasi nəticələr doğura bilər.
Nəticə: İfşa olunan gizli tarix və gələcək üçün dərslər
Bu sənəd və müsahibə bir daha göstərir ki, Türkiyədə PKK ilə əlaqə, danışıqlar, sülh təşəbbüsləri sadəcə AKP və son 15 ilin gündəmi deyil. İlk təmaslar 1990-cı illərdə, hətta Milli Görüş Hərəkatının lideri Necmettin Erbakan dövründə qurulub. Bu, həm də İslamçılığın kürd siyasətindəki rolunu, həm də sonradan bu yanaşmanın necə AKP tərəfindən davam etdirildiyini ortaya qoyur.
Bu məlumatlar təkcə tarixi bir düzəliş deyil, həm də müasir Türkiyə siyasətində mövcud çətinliklərin, milliyyətçi-islamçı ziddiyyətlərinin və bölgə təhlükəsizliyinin daha dərindən anlaşılması üçün vacib açar rolunu oynayır.
Dipnot:
Ali Muhyiddin el-Karadaği – İraqın Süleymaniyyə şəhərində anadan olub, Katar vətəndaşıdır, və hazırda Dünya Müsəlman Alimləri Birliyinin başqanıdır. PKK ilə ideoloji və siyasi əlaqələri uzun illərdir beynəlxalq dairələrdə müzakirə mövzusudur.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
07 May 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ