Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Restoranlarda “kefimiz belə istəyir” haqq-hesabı - fantastik qiymətlərin səbəbi
Son günlər sosial şəbəkələrdə bir sıra restoran və kafelərin ödəniş qəbzlərinin paylaşılması ictimai qəzəbə səbəb olub. Hər kəsi heyrətə salan məbləğlər müzakirə mövzusuna çevrilib: iki nəfərlik adi bir yemək 124 manata, dörd nəfərlik sadə süfrə 600 manata, altı nəfərlik isə ziyafət isə 1300 manata başa gəlib.
Bundan başqa, sadə suya onqat artıq qiymət yazılıb, maşınların parklanması üçün isə dünyanın heç bir ölkəsində rast gəlinməyən “xidmət haqqı” tutulub. Bəzi obyektlərdə menyuda göstərilməyən fantastik xidmət xərcləri də hesabın üzərinə əlavə edilir. İaşə sektorunda “kefimiz belə istəyir” devizi sanki qanuna çevrilib.
İstehlakçı hüquqları üzrə ekspert Eyyub Hüseynov Musavat.com-a açıqlamasında bildirib ki, qanunvericilik iaşə obyektlərinin qiymət siyasətinə müdaxilə etmir, lakin şəffaflıq tələb edir: “Qanun açıq şəkildə deyir ki, bütün qiymətlər menyuda əvvəlcədən göstərilməlidir və hesab yalnız həmin qiymətlər əsasında hazırlanmalıdır. Əgər menyuda suyun qiyməti 1 manat yazılıbsa, sizdən 10 manat istəyə bilməzlər. Bu, birbaşa fırıldaq və istehlakçı hüquqlarının pozulmasıdır. Təəssüf ki, çox hallarda qiymətlər menyuda göstərilmir və ya kiçik şriftlə yazılaraq aldatma yolu seçilir”.
Eyyub Hüseynov
Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda qiymətlərin tənzimlənməsi mexanizmi yalnız dövlət xidmətləri və strateji mallara tətbiq olunur: “Restoran sahibi yeməyə istədiyi qiyməti yaza bilər, amma müştəriyə bu qiyməti əvvəlcədən açıqlamalıdır. Əks halda, bu, qanun pozuntusudur və cərimə tətbiq olunmalıdır. Lakin bizdə bu nəzarət çox zəifdir, sahibkarlar da bundan sui-istifadə edirlər”.
Ekspert xəbərdarlıq edir ki, bu cür şişirdilmiş qiymətlər təkcə yerli müştərini deyil, ölkənin turizm imicini də zədələyir: “Bu gün Bakıya və bölgələrə gələn turistlər arasında belə şikayətlər çoxdur. İnsan adi bir restoranda nahara 200-300 manat ödədikdə, növbəti dəfə başqa ölkəni seçir. Bu, Azərbaycanın turizm sektoruna birbaşa zərbədir. Biz qiymət siyasətinə nəzarət etməsək, turistləri itirəcəyik”.
E.Hüseynov deyir ki, istehlakçı hüquqlarının pozulması hallarına tez-tez rast gəlinir: “Əgər restoranda üzü dənizə tərəf olan süfrədə əyləşmisənsə, 20 manat da əlavə ödəniş etməlisən. "Facecontrol" (üz tanıma) zamanı üzün xoşlarına gəlmirsə, yaxud da qadınla gəlməmisən deyə içəri buraxmırlar. Biz bu kimi məsələləri dövlət orqanları qarşısında qaldıranda deyirlər ki, onların öz ərazisidir və özləri bilər.
İstehlakçı hüquqlarını qoruyan təşkilat illərlə İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində olub və deformasiyaya uğrayıb. İstehlakçı hüquqlarını qoruyan təşkilat İqtisadiyyat Nazirliyinin tərkibində ola bilməzdi. Ölkədə istehlakçı siyasəti bərbad gündədir. 1995-ci ildə qəbul olunmuş “İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” Qanunda 5 dəfə dəyişiklik edilib. Bu dəyişikliklər istehlakçıların zərərinə olub.
Bu il martın 2-də ombudsmanın illik hesabatı parlamentdə dinlənildi. 101 səhifəlik məlumatda bir dəfə də istehlakçı adı çəkilmədi. Mən bu barədə kəskin çıxış etdim. Azərbaycanda istehlakçı hüquqlarını insan hüquqlarının tərkib hissəsi kimi qəbul etmirlər. Belə bir şəraitdə, əlbəttə, özbaşınalıq olacaq və heç kəsin restoranlarda qanuni qiymət formalaşmasına müdaxilə etmək imkanı olmayacaq. Bu məsələ Azərbaycanda turizmin inkişafına birbaşa mənfi təsir göstərir. Hökumət biznes qurumlarının ərköyünlüyünə son qoymalıdır, onları məsuliyyətli fəaliyyətə təhrik etməlidir".
Birlik sədrinin sözlərinə görə, məsələ ilə bağlı turistlərdən şikayətlər də daxil olub: “Amerikadan gəlmiş turist ona çay dəstgahının 50 manata verilməsindən, sadə çay verilmədiyindən şikayət edirdi. Hazırda ölkəmizdə bu sahədə turizmin inkişafına mənfi təsir göstərən proses gedir”.
Sosial şəbəkələrdə yayılan qəbz nümunələri göstərir ki, bəzi obyektlər xüsusilə turistlərin çox olduğu ərazilərdə daha sərt qiymət siyasəti yürüdür. Bəzən müştərilər hesabı ödəməkdən imtina etdikdə, onlara qarşı kobud davranış və psixoloji təzyiq halları da baş verir.
Ceyhun Aşurov
Turizm eksperti Ceyhun Aşurov bildirir ki, azad bazar iqtisadiyyatında qiymətlərin qoyulması, xidmətə görə qiymətin müəyyən olunması sərbəstdir, lakin müştərini bu barədə öncədən məlumatlandırmaq lazımdır: “Qiymətlər menyuda öz əksini tapmalıdır. Tariflər bilinməlidir ki, müştəri sonradan sürprizlə qarşılaşmasın. Menyu yoxdursa, qiymət gizlədilirsə və ya hesab gətiriləndə müştəriyə menyudakından fərqli qiymət deyilirsə, bu zaman qanun pozulur. Qanunsuz ödənişlər tələb etmək həm xarici, həm də yerli turistlər üçün də çox narahatedici məqamdır. Bu o deməkdir ki, müştərinin ciddi və əsaslı narazılığı varsa, daha həmin restorana ikinci dəfə getməyəcək, ətrafına da bu haqda məlumat verəcək. Sosial şəbəkələrdə də insanlar restoranların xidməti və qiyməti haqqında rahatlıqla fikirlərini paylaşırlar. Bu da ciddi şəkildə həmin müəssisənin nüfuzuna, gəlirlərinə ciddi şəkildə təsir edə bilər.
Ekspertlər hesab edirlər ki, Dövlət Turizm Agentliyi, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti bu sahəyə nəzarəti gücləndirməli, restoran və kafelərdə qiymət şəffaflığına dair vahid standartlar tətbiq etməlidir. Əks halda, Azərbaycan “turist soyğunçuluğu” imici ilə tanınan ölkələr siyahısına düşə bilər.
Şahanə RƏHİMLİ,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
15 Avqust 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ