Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Türk Dövlətləri Təşkilatına qarşı qorxu ritorikası: Rusiya ekspertlərinin panikası nədən xəbər verir?
Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Qəbələdə keçirilən 12-ci sammiti Avrasiya məkanında yeni geosiyasi reallıqların yaranmaqda olduğunu göstərdi.
Bu toplantı həm formatı, həm də verdiyi mesajları ilə təkcə üzv dövlətlər üçün deyil, regionda marağı olan bütün güc mərkəzləri üçün diqqət çəkici hadisə idi. Məhz bu səbəbdən son günlər Rusiyanın bəzi teleqram kanallarında və media resurslarında TDT-nin əleyhinə yönəlmiş materialların artması təsadüfi deyil. Qəbələdə qəbul edilən qərarlar və xüsusilə də Azərbaycanın təşəbbüsü ilə irəli sürülən təkliflər Moskva elitasında narahatlıq doğurub.
Musavat.com xəbər verir ki, bu narahatlığın bariz nümunələrindən biri Moskva Dövlət Universitetinin əməkdaşı, politoloq İlya Şerbakovun “Asiya Ekspress” üçün yazdığı “Türk Dövlətləri Təşkilatı+: mədəni birlikdən hərbi-siyasi aktora doğru” adlı məqaləsidir.
İlya Şerbakov
Səthdə “analitik təhlil” kimi görünən bu yazı əslində Rusiya siyasi dairələrinin Türk birliyinin yüksəlişindən doğan qorxusunu, təşvişini və qeyri-adekvat reaksiya kompleksini əks etdirir.
Şerbakov TDT-nin “mədəni birlikdən hərbi-siyasi güc mərkəzinə çevrilməsini” təhlükəli tendensiya kimi təqdim edir. O, Azərbaycanın 2026-cı ildə TDT ölkələrinin birgə hərbi təlimlərini keçirmə təşəbbüsünü xüsusilə vurğulayır və bunu “regional balansı dəyişdirən addım” kimi təqdim etməyə çalışır. Halbuki Azərbaycanın təklifi nə təhdid, nə də aqressiv niyyət daşıyır. Əksinə, bu təşəbbüs üzv dövlətlərin təhlükəsizlik sahəsində qarşılıqlı anlaşmasını və bir-birinə etimadını artırmağa yönəlib. Hərbi təlimlər, TDT-nin siyasi və iqtisadi əməkdaşlığı kimi, qarşıdurma yox, sabitlik fəlsəfəsinə xidmət edir.
Rus ekspertlərinin bu cür təşəbbüsləri “təhlükə” kimi qələmə verməsi, əslində, Moskvanın postsovet məkanına hələ də öz təsir zonası kimi baxmasından qaynaqlanır. Rusiya uzun illərdir bölgədəki müstəqil təşəbbüsləri ya nəzarətə almağa, ya da gözdən salmağa çalışır. Amma reallıq dəyişir. Artıq türk dövlətləri öz maraqlarını mərkəzləşdirilmiş, müstəqil platformada müdafiə etmək gücünə malikdirlər. Bu, kiminsə əleyhinə yox, hər bir üzv dövlətin milli maraqları naminə formalaşan yeni əməkdaşlıq modelidir.
TDT-nin “TDT+” formatı da məhz bu baxımdan strateji əhəmiyyət daşıyır. Bu model heç kəsi kənarda qoymur, əksinə, əməkdaşlığa açıq bir sistem yaradır. “TDT+” təkcə türk xalqları arasında deyil, regiondan kənardakı tərəfdaşlarla da əlaqələrin dərinləşməsini hədəfləyir. Bu, qapalı blok deyil, ortaq dəyərlər, iqtisadi maraqlar və qarşılıqlı hörmət üzərində qurulan inklüziv platformadır. Rusiya ekspertlərinin bu açıq, dialoq yönümlü təşəbbüsü “təhdid” kimi təqdim etməsi bir daha göstərir ki, Moskva hələ də köhnə imperiya psixologiyasından çıxa bilməyib.
Qəbələdəki sammitin əsl əhəmiyyəti ondadır ki, Türk dünyası artıq öz gələcəyini başqalarının razılığı ilə deyil, öz iradəsi ilə formalaşdırır. TDT-nin fəaliyyəti nə Qərbin, nə də Şərqin diktəsi altındadır. Bu təşkilat türk dövlətlərinin müstəqil düşüncə və qərarvermə mədəniyyətinin məhsuludur. Rusiya mətbuatının “Qərb modelinə bənzətmə” cəhdləri isə manipulyasiyadır. TDT NATO və ya Aİ-nin kopyası deyil. Bu, tarixi, mədəni və mənəvi ortaq köklərə söykənən orijinal modeldir.
TDT-nin geosiyasi arenada möhkəmlənməsi, əslində, çoxqütblü dünyanın təbii nəticəsidir. XXI əsrin reallıqları göstərir ki, artıq tək bir güc mərkəzi ilə idarə olunan dünya mümkün deyil. Müxtəlif sivilizasiya mərkəzləri, müxtəlif siyasi və iqtisadi bloklar formalaşır. Türk birliyi də bu təbii prosesin ayrılmaz hissəsidir. Bu birlik Avrasiyada balans, dialoq və inkişaf üçün yeni imkanlar yaradır.
Rusiya üçün təhlükə onda deyil ki, TDT güclənir. Təhlükə ondadır ki, Rusiya hələ də bu gücü rəqib kimi görür. Halbuki Moskva istəsə, TDT ilə əməkdaşlıq edə, regionun təhlükəsizliyində birgə maraqları önə çəkə bilər. Əks halda, Rusiyanın regiona paternalist münasibəti onun təsir imkanlarını daha da zəiflədəcək.
Azərbaycanın bu prosesdə rolu isə xüsusilə əhəmiyyətlidir. Qəbələdə keçirilən sammit bir daha göstərdi ki, Bakı artıq təkcə regional oyunçu deyil, həm də türk dünyasının siyasi mərkəzlərindən biridir. Azərbaycanın təşəbbüsləri – istər iqtisadi, istər hərbi, istərsə də mədəni sahədə – bütün TDT üzvləri üçün inteqrasiya imkanları açır. Bu da təsadüfi deyil: Azərbaycan həm Qərb, həm Şərq, həm də türk dünyası arasında körpü rolunu oynayır.
TDT-nin Qəbələdə keçirilən sammiti bir daha sübut etdi ki, türk dünyası artıq “mədəni birliyə əsaslanan klub” mərhələsini arxada qoyub. Bu gün təşkilat konkret siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik gündəmi olan, bölgənin gələcəyini formalaşdıran aktora çevrilib. Bu reallığı qəbul etmək Moskva üçün nə qədər çətin olsa da, tarixin axarını dəyişmək mümkün deyil.
Türk birliyinin yüksəlişi heç bir dövlətin zəifləməsi demək deyil. Əksinə, bu yüksəliş Avrasiya məkanında sülh, sabitlik və qarşılıqlı hörmətin möhkəmlənməsi deməkdir. Əgər Rusiya bu prosesə anlayışla yanaşsa, itirməz – qazanar. Amma əgər yenə də köhnə imperiya refleksləri ilə hərəkət edərsə, Avrasiyada formalaşan yeni düzəndən kənarda qalacaq.
Qəbələ sammiti bir daha göstərdi ki, türk dünyasının birliyi artıq ideya yox, reallıqdır. Bu reallıqla barışmaq istəməyənlər isə tarixin axarına qarşı üzürlər. XXI əsr artıq türkün öz sözünü dediyi əsrdir – və bu səs nə Moskvanın, nə də başqalarının icazəsi ilə deyil, xalqların iradəsi ilə səslənir.
Əli Rais,
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
12 Oktyabr 2025
11 Oktyabr 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ