Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Pakistan Azərbaycana 40 ədəd JF-17 qırıcıları satır - ABŞ-Çin rəqabətinin növbəti cəbhəsi kimi Bakı?
İsveçrədə yaşayan azərbaycanlı jurnalist Elbəyi Həsənli tərəfindən hazırlanan yazıdan irəli gələn məlumatlara əsasən, Pakistan ilə bağlanan müqavilə çərçivəsində 4.6 milyard dollar qarşılığında Azərbaycana 40 ədəd 4.5-ci nəsil “JF-17 Block III” qırıcı təyyarəsi satılacaq və dünən Pakistandan Bakıya növbəti partiya çatdırılıb.
Musavat.com xəbər verir ki, məqalədə eyni zamanda ABŞ-ın nüfuzlu nəşri “The National Interest”də dərc edilmiş “Why Azerbaijan Is the Next Front of US-China Competition” başlıqlı yazıya istinad edilir.
Məqalə və təhlil Prezident İlham Əliyevin son dövrlərdəki diplomatiyası, regional geosiyasətdə yaranmış dəyişikliklər və ABŞ-Çin rəqabətinin Azərbaycana təsiri barədə mühüm məqamları önə çəkir.
ABŞ-Çin rəqabəti və 907-ci düzəliş - nə üçün bu məsələ əhəmiyyətlidir?
“The National Interest” məqaləsində vurğulanır ki, İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan regionda dominant mövqeyə yüksəlib. Rusiya və İranın zəifləməsi, həmçinin Azərbaycanın artan rolu ABŞ-Çin münasibətlərində yeni hesablamalar doğurur. Nəşrdə xüsusi olaraq qeyd olunur ki, hələ də qüvvədə saxlanılan 907-ci düzəliş ABŞ-ın Avrasiya siyasətində maneə mənbəyi olaraq qalır və dərhal ləğv edilməlidir.
Məqalə iddia edir ki, 907-ci düzəlişin saxlanması Rusiya, İran və Çinin regiondakı strateji maraqlarına təsadüfi yardım edir.
Elbəyi Həsənli də öz yazısında 907-ci düzəlişin indiki məqamda ABŞ-ın Cənubi Qafqazdakı maraqlarına ciddi zərər vurduğunu qeyd edir.
Jurnalistin fikrincə, avqustda Vaşinqtonda keçirilən Əliyev-Paşinyan görüşündən sonra 907-ci düzəlişin yenidən dondurulması həmin sənədin ləğvi üçün yaradılmış daha əlverişli siyasi pəncərə olduğunu göstərir. Həsənli yazır ki, “The National Interest”in bu mövqeyi ABŞ siyasətində ümidverici siqnal yaradır.
JF-17 qırıcıları və Çin faktoru
Məqalənin vacib məqamlarından biri də budur: Azərbaycanın aldığı JF-17 qırıcıları texniki olaraq Pakistan istehsalı olsa da, layihə Çinin lisenziyası və texnologiyası əsasında həyata keçirilir.
“The National Interest” iddia edir ki, əslində bu qırıcılar Çin mənşəlidir və Pekin Pakistan üzərindən regiona təsirini genişləndirmək üçün bu tranzakta razılıq verib.
Həsənli yazır ki, Pakistanın JF-17-ləri istənilən ölkəyə satması üçün rəsmi Pekin tərəfindən razılıq verilməlidir - yəni bu transferin arxasında Çin siyasi və strateji hesablamaları dayanır.
Beləliklə, Bakı-Pekin-İslamabad üçbucağı enerji, ticarət və hərbi-texniki sahələrdə yeni dinamika yaradıb.
Nə baş verir və bu nə deməkdir?
“The National Interest”in diqqət çəkdiyi məqamlar bir neçə əsas nəticəyə işarə edir:
- Azərbaycanın strateji yeri Cənubi Qafqazda yalnız coğrafi deyil, həm də geosiyasi prioritet kimi yenidən qiymətləndirilir; bu, ABŞ və Çin üçün yeni rəqabət meydanı yaradır.
- Hərbi-texniki əməkdaşlıq (Pakistan vasitəsilə alınan JF-17-lər) Pekinin regiondakı təsir imkanlarını gücləndirə bilər və bu, Vaşinqton üçün narahatlıq doğurur.
- 907-ci düzəlişin taleyi - ABŞ-ın region siyasətindəki çevikliyini şərtləndirən vacib elementdir; düzəlişin saxlanması və ya ləğvi ABŞ-Azərbaycan əlaqələrinin gələcək məzmununa birbaşa təsir edəcək.
- Diplomatik yaxınlaşmalar - Prezident İlham Əliyevin Pekinə iki dəfə səfəri və Vaşinqton görüşləri göstərir ki, Bakı balans siyasətini aktiv şəkildə aparır və hər iki güc bloku ilə münasibətləri inkişaf etdirir.
Həsənli yazısında qeyd edir ki, ABŞ-Çin rəqabətinin Azərbaycana yönəlməsi bölgədə yeni risk və imkanlar yaradır. Bir tərəfdən, Azərbaycanın həm Qərb, həm də Çin-Pakistan xətti ilə əlaqələrinin genişlənməsi investisiya və müdafiə imkanlarını artırır; digər tərəfdən isə belə manevrlər Moskva və Tehran kimi regional aktorların reaksiyasını gücləndirə bilər.
Bundan əlavə, hərbi texnologiyanın mənbəyi və nəzarəti məsələləri - xüsusən də Çin lisenziyası ilə istehsal olunan platformaların üçüncü ölkələrə transferi - həm hüquqi, həm də siyasi aspektlərdən diqqətlə qiymətləndirilməlidir.
“The National Interest”dəki məqalə göstərir ki, Azərbaycan artıq Cənubi Qafqazda təkcə regional oyunçu deyil, həm də qlobal güclərin strateji hesablamalarında əhəmiyyətli rol oynayan aktordur. JF-17 qırıcılarının alınması və 907-ci düzəliş ətrafında gedən müzakirələr bu reallığı daha aydın nümayiş etdirir.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
20 Oktyabr 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ