Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Rusiya İlham Əliyevin bu fikrindən narahat olub
“Svobodnaya pressa”: “Azərbaycan Prezidentinin “Mərkəzi Asiya, Cənubi Qafqaz və Xəzər vahid geosiyasi regiona çevrilir” açıqlamasına geniş məqalə həsr edib
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bu yaxınlarda bəyan etdi ki, Mərkəzi Asiya, Cənubi Qafqaz və Xəzər vahid geosiyasi regiona çevrilir. O da qeyd olundu ki, region daha çox xarici amillərlə bağlı dəyişikliklərə məruz qalır”. Musavat.com xəbər verir ki, bu barədə Rusiyanın “Svobodnaya pressa” nəşri yazır.
Nəşr yazır ki, İ.Əliyev Rusiyanın təsirinin zəifləməsindən danışaraq, bunu yeni xarici oyunçuların- ABŞ, Aİ, Türkiyə, Çin və Fars körfəzi ölkələrinin fəallığı ilə izah edib: “İlham Əliyev Bakının nümunəsindən istifadə edərək Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz ölkələrinin “özləri üçün optimal məsafə saxlamaq və bundan faydalanaraq hamı ilə qarşılıqlı əlaqələr qurmaq” üçün tarixi fürsət qarşısında olduqlarını nümayiş etdirib. Eyni zamanda bildirilib ki, hər kəs üçün ən vacib olan “ən yaxın və ən prioritet dairə – Türk Dövlətləri Təşkilatında birləşmiş türk qrupu” olmalıdır. Əliyev bunu “qardaş birlik” kimi qiymətləndirir”-nəşr qeyd edir.
Sonra Amerikanın "Foreign Affairs" nəşrindən bununla bağlı yazıdan sitat gətirilir: “Təklif olunan geosiyasi konfiqurasiya Ukraynadakı münaqişənin müddəti, Qərbin Rusiyaya qarşı sanksiyalarının məhdudlaşdırıcı təsiri ilə bağlı rəylərə əsaslanırdı ki, bu da onların təşəbbüskarlarının fikrincə, "Moskvaya əks istiqamətdə tektonik sürüşməyə" səbəb oldu.
“Bu cür sxemləri siyasi bəyanatlarda təsvir etmək asandır. Lakin tezliklə məlum oldu ki, Türkiyənin region ölkələrinin iqtisadiyyatlarına gözlənilən maliyyə inyeksiyaları üçün vəsait çatışmır və bu, siyasi, humanitar və hərbi nüfuz imkanlarını daraldır.
Üstəlik, nəhəng iqtisadi (və digər) resursları ilə Çin buna mane oldu. Bu, ölkələrin siyasi elitasını növbəti dəfə xarici siyasətin bu və ya digər vektorunun xeyrinə seçim etməyə, beynəlxalq aləmdə rəqabət aparan “Avropa” və “Avrasiya” inteqrasiya birlikləri formatlarında öz yerlərini axtarmağa məcbur etdi.
Bölgəyə daha çox Çinin “Kəmər və Yol” layihəsində tranzit dəhlizi kimi baxılmağa başladı, lakin variantda Mərkəzi Asiyadan Cənubi Qafqazdan Rusiyadan yan keçərək Türkiyə və Avropaya çıxışı var. Təsadüfi deyil ki, Əliyev Çinə səfərindən sonra yenidən “Orta Dəhliz”in tranzit potensialından danışıb”-nəşr qeyd edir.
O da vurğulanır ki, bu dəhlizə Çin-Türkiyə sxemi kontekstində kifayət qədər mürəkkəb görünür: “Hindistan və Pakistan arasında son münaqişə marşrutun ilkin mərhələsində geosiyasi qeyri-sabitliyi üzə çıxarıb. Türkiyəyə gəlincə, ABŞ prezidenti Donald Trampın Yaxın Şərq siyasətində əsas məsələlərdə, xüsusən də Suriya məsələsində bu ölkəyə münasibət transformasiya olunur. O, mövcud ittifaqları və regional dinamikanı dəyişdirir”.
Daha sonra Türkiyənin “Hürriyet” qəzetinin yazdığı məqaləyə də diqqət ayrılır: “Yaxın Şərqdə ənənəvi xətlər yox olmağa başlayır və yeni ayırıcı xətlər yaranır. Bu da kürdlər və Suriya, İraq və Livandakı çoxsaylı münaqişələrdə olduğu kimi daimi və homojen ittifaqları son dərəcə çətinləşdirir. Fars körfəzi ölkələri ilə İran, Türkiyə və Misir arasında regionda yeni və gərgin rəqabət yaranır”.
Qeyd olunur ki, yeni reallıqlarda Ankara öz geosiyasi konturlarını müəyyənləşdirməyə çalışır: “Lakin bir analitikin dediyi kimi, maraqların üst-üstə düşməsi səbəbindən Türkiyənin ABŞ üçün strateji dəyərinin möhkəm şəkildə bərqərar olduğuna inanaraq, köhnə ideyalara uyğun hərəkət edir. Amma mümkün bonuslar, İrana investisiya vədləri və sanksiyaların ləğvi kontekstində ümumi Amerika xəttindən kənara çıxmalar da ola bilər ki, bu da təbii ki, regional güc balansına təsir edəcək. Məhz buna görə də güclü bir anlayış var ki, “Orta Dəhliz”də mühüm tranzit nöqtəsi olan Türkiyə də ABŞ tərəfindən bloklanır və buna görə də region ölkələrinin spesifik çoxvektorlu xarici siyasəti davam etdirmək imkanları daralır. Üstəlik, dəniz yollarında, xüsusən də “Yaxın Şərqdən Avropaya gedən qapıda” qeyri-sabitlik var”.
Nəşr yazır ki, “Orta Asiya və Cənubi Qafqazı çətin günlər gözləyir” deyən məşhur türkiyəli ekspert Levent Yılmazın proqnozu özünü doğruldur:
“İndi Çin Qərbə yönəlmiş siyasət yürüdür, amma sabah hər şey sürətlə dəyişə bilər. Amma hələlik Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz ölkələri potensial və yəqin ki, qaçılmaz daxili sarsıntılara malik mürəkkəb geosiyasi labirintdə doğru gedirlər. Böyük dəyişikliklər dövrü gəlir...”
Qeyd edək ki, İlham Əliyevin bu mövqeyi hazırkı beynəlxalq münasibətlər sistemində dəyişən çağırışlara cavab verməklə yanaşı, Azərbaycanın milli maraqlarına xidmət edir. Rusiya nəşrinin narahatlığı da buradan qaynaqlanır...
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
16 May 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ